เบื่อการตรวจแมมโมแกรม (Mammography)
คุณหมอสันต์คะ
หนูอายุ 52 ปี เรียกตัวเองว่าหนูได้นะคะ เป็นคนหน้าอกเล็ก แบบว่า ไข่ดาว เวลาไปตรวจเอ็กซเรย์เต้านม เวลาเขาเอาที่บีบมาบีบเต้านมจะรู้สึกเจ็บมาก ต้องขอให้เขาเปลี่ยนตัวเทคนิเชียนเป็นคนที่มือเบาๆตั้งหลายครั้งกว่าจะทำได้สำเร็จ หนูจึงรู้สึกเบื่อการตรวจแมมโมแกรมมากๆ พอครบรอบปีจะต้องไปตรวจอีกก็หงุดหงิดทุกปี แล้วคราวนี้หมอนัดเพียง 6 เดือน เพราะว่าไม่แน่ใจอะไรสักอย่าง จะไม่ไปทำก็กลัวเป็นมะเร็ง หนูอยากจะถามคุณหมอว่าการตรวจแมมโมแกรมไม่ต้องทำบ่อยๆได้ไหม แบบว่าสักห้าปีทำทีแบบเนี้ยะ แล้วนอกจากแมมโมแกรม ไม่มีวิธีป้องกันมะเร็งวิธีอื่นเลยหรือ เช่นการคลำเต้านมตนเองแทนป้องกันไม่ได้หรือ
………………………………………
ตอบครับ
1.. คุณเรียกตัวเองว่าหนูได้ครับ ถ้าคุณดัชนีมวลกายไม่เกิน 25 กก/ตรม. (พูดเล่น)
2. มาตรฐานของการตรวจเอ็กซเรย์เต้านม (mammography) เทคนิเชียนต้องให้เครื่องบีบเต้านมให้แบนแต๊ดแต๋จนตัวเลขความแรง (pressure) ของแผ่นที่บีบขึ้นถึงตามที่เครื่องตั้งไว้ จึงจะเอ็กซเรย์ได้ ดังนั้นการเปลี่ยนเทคนิเชียนไม่ได้ทำให้เธอต้องบีบเต้านมของคุณให้เบาลงหรอกครับ เขาอาจจะเปลี่ยนเอาคนที่พูดจาเพราะหรือหน้าตาเป็นมิตรมากขึ้นมาให้คุณ แต่เธอก็ต้องบีบแรงเท่าเดิม เพราะเครื่องถูกตั้งไว้อย่างนั้น อย่าไปว่าเทคนิเชียนเขาเลย
3.. ถามว่าการตรวจแมมโมแกรมไม่ต้องทำทุกปีได้ไหม ตอบว่าได้ครับ มาตรฐานที่แนะนำโดยคณะทำงานป้องกันโรครัฐบาลอเมริกัน (USPSTF) แนะนำความถี่ของการตรวจดังนี้
3.1 แนะนำให้คนอายุ 50 – 74 ปีทุกคน ควรตรวจด้วยความถี่ปีเว้นปี (ไม่ใช่ทุกปี)
3.2 สำหรับคนอายุไม่ถึง 50 ปี หากอยากจะขอตรวจกับเขาบ้าง (ปีเว้นปีนะ) ให้เป็นดุลพินิจของเจ้าตัว แต่ไม่ใช่คำแนะนำแบบรูดมหาราชว่าให้ตรวจให้ได้ เพราะประโยชน์ของการตรวจในวัยนี้ไม่ได้ชัดเจนนัก
3.3 สำหรับคนอายุต่ำกว่า 40 ปี หรือเกิน 75 ปี ไม่มีข้อมูลใดจะบอกได้เลยว่าการตรวจแมมโมแกรมมีประโยชน์หรือเปล่า (แปลไทยให้เป็นไทยว่าจะตรวจไปทำพรื้อ)
จะเห็นว่าถ้าถือตามมาตรฐานนี้คุณซึ่งอายุห้าสิบกว่าก็ตรวจปีเว้นปีก็พอ แต่ว่าอย่าให้ห่างถึงห้าปีเลย เพราะมันห่างเกินไปจนไม่มีมาตรฐานรองรับ
4.. ถามว่าการคลำเต้านมด้วยตนเองแทนการตรวจแมมโมแกรมไม่ได้หรือ ตอบว่าไม่ได้ครับ
ความจริงหลักฐานวิจัยทางการแพทย์พบว่าการสนับสนุนให้ผู้หญิงคลำเต้านมตนเองเป็นกิจวัตร เป็นโทษมากกว่าเป็นคุณ คือทำให้คุณผู้หญิงเจ็บตัวฟรีจากการถูกผ่าตัดโดยไม่จำเป็นมากขึ้น ตัว USPSTF เองได้ออกคำแนะนำคัดค้าน (recommend against) การสอนให้คุณผู้หญิงคลำเต้านมตนเองหรือ self breast examination (SBE)
5. ที่คุณโวยวายว่าปีหลังนี้หมอแนะนำให้ไปเอ็กซเรย์เต้านมถี่แค่หกเดือนก็นัดอีกแล้ว ไม่ได้หมายความว่าหมอเขาอยากตรวจถี่เพราะอยากได้เงินนะ ผมเข้าใจว่าหมอคงอ่านผลได้ไม่ชัด (BIRADS 3) จึงจำเป็นต้องนัดทำซ้ำเร็ว แต่ไม่ได้หมายความว่าคุณจะเป็นมะเร็งหรอกนะครับ คือยังงี้ พูดแล้วเดี๋ยวงง ไหนๆก็ไหนๆแล้วขอขยายความต่อเสียเลย คือหมอเอ็กซเรย์ทั่วโลกเขาจะอ่านผลแมมโมแกรมให้เข้ามาตรฐานไบแร็ดส์ (BIRADS) ซึ่งแบ่งเป็นห้าขั้น คือ
BIRADS 1 ไม่พบอะไรผิดปกติ
BIRADS 2 พบอะไร แต่แน่ใจว่าปกติ
BIRADS 3 พบอะไรที่ไม่แน่ใจ แต่น่าจะปกติ
BIRADS 4 พบอะไรที่น่าจะเป็นมะเร็ง
BIRADS 5 พบอะไรที่ค่อนข้างแน่ใจว่าเป็นมะเร็ง
ถ้าเป็น BIRADS 1-2 หมอเขาก็จะบอกว่าปกติ แต่ถ้าเป็น BIRADS 3 อย่างคุณนี้หมอเขาจะขอตรวจซ้ำในหกเดือน แต่ถ้าเป็น BIRAD 4-5 หมอเขาก็จะแนะนำให้เอาเข็มตัดชิ้นเนื้อออกมาตรวจให้รู้แล้วรู้รอด
นพ.สันต์ ใจยอดศิลป์
บรรณานุกรม
1. Screening for Breast Cancer, Topic Page. July 2010. U.S. Preventive Services Task Force. http://www.uspreventiveservicestaskforce.org/uspstf/uspsbrca.htm
