แคลเซี่ยมที่หลอดเลือดหัวใจ แม่นยำกว่าไขมันในเลือด
ความสุขอยู่ที่ Being here and now
เช้าวันนี้เป็นวันอาทิตย์ ผมจึง busy กับงานสร้างและงานซ่อมของผมตามปกติ ยิ่งแก่ตัวลง การทำงานอดิเรกก็ยิ่งยากขึ้นเพราะความขี้ลืม จะเขียนแบบ อ้าวลืมวัดระยะ จะไปวัดระยะ อ้าวลืมสายวัด ขณะที่ผมสาละวนรีบจ้ำอ้าวจะเข้าไปเอาสายวัดในห้องเก็บของหรือ shed ซึ่งเป็นฝีมือก่อสร้างของผมเอง ก็สะดุดตานิดหนึ่งกับกล้วยไม้ฝีมือปลูกของภรรยาที่ห้อยระย้าอยู่หน้าห้องเก็บของ ผมหยุดเดิน นิ่งมองภาพข้างหน้าอย่างช้าๆ สโลว์โมชั่น กล้วยไม้ที่ผมไม่ทราบชื่อสองต้นกำลังบานออกดอกสีม่วงอมชมพูเหลืองห้อยรับแดดยามเช้าอย่างสวยงาม
แสงแดดอ่อนสาดทะแยงเสาไม้ห้องเก็บของให้เกิดสีเขียวไข่กาแบบคลาสสิกและให้เงาเป็น shade ตามเหลี่ยมเสาขับให้กล้วยไม้ต้นล่างเด่นขึ้นอย่างเหมาะเจาะ ที่บนต้นเสาระหว่างกล้วยไม้สองต้น ผมเพิ่งได้มองกระดิ่งแขวนใต้แม่เป็ดผูกเน็คไทกับลูกน้อยสองตัวของมันหลังจากที่ไม่เคยได้มองมันเลยตั้งแต่เอากระดิ่งขึ้นแขวนเมื่อปีที่แล้ว ครั้นเหลือบเห็นตู้จดหมายโบราณที่ริมหน้าต่างขาวผมก็เผลอยิ้มนิดหนึ่งให้กับความเซ่อของตนเองที่ไปถูก “ต้ม” ตอนซื้อตู้ไปรษณีย์เหล็กจุ่มขี้โคลนราคาแพงนี้จากห้างใหญ่ในกรุงเทพฯ แล้วมาพบภายหลังว่าที่ตลาดนัดแบกะดินที่มวกเหล็กขายในราคาไม่ถึงหนึ่งในสาม เพียงชั่วครู่ที่ผมหยุดนิ่งมองสิ่งที่อยู่ตรงหน้าใช้เวลาไม่ถึงหนึ่งนาที จิตใจผมสงบและสบายอย่างน่าประหลาด ความรีบร้อนลนลานจะต้องรีบเอาของจะต้องรีบทำนั่นทำนี่หายไปชั่วครู่ เหลือแต่ความสุขของการได้หยุดนิ่ง ความสุขมันเกิดขึ้นง่ายๆอย่างนี้เอง หยุดมอง ที่นี่ เดี๋ยวนี้ ..being here and now ก็พบแล้ว..ความสุข
ในมู้ดเบาๆสบายๆแบบวันนี้ขอตอบจดหมายสั้นๆก็แล้วกันนะครับ จากจดหมายที่กองรออยู่จำนวนมากส่วนใหญ่เป็นของวัยรุ่นและคนทำงาน แต่ผมขออนุญาตเลือกจดหมายของผู้สูงอายุก่อน ไม่ว่ากันนะครับ
เรียน คุณหมอสันต์ที่เคารพ
ดิฉันอายุ 59 ปี อ่านเรื่องของผู้อ่านท่านหนึ่งที่ว่าแพ้ยาลดไขมันทุกตัว ดิฉันก็มีปัญหาคล้ายกัน แต่ดิฉันมีระดับไขมันในเลือดสูงกว่ามาก คือมีโคเลสเตอรอล 330 เฉพาะ LDL 270 ส่วนไตรกลีเซอรไรด์ไม่ค่อยสูง คือราว 112 ไปหาหมอไหนก็บังคับข่มขู่เคี่ยวเข็ญให้กินยาลดไขมัน ซึ่งดิฉันก็พยายาม แต่ก็ทนยาไม่ได้ กินเมื่อใดก็รู้สึกไม่สบายเนื้อไม่สบายตัวเมื่อนั้น ได้ทำตัวดีมาก ออกกำลังกาย กินอาหารแทบจะเป็นมังสะวิรัติ ของมันไม่แตะเลย แต่โคเลสเตอรอลก็ไม่เคยลง จะไม่กินยาก็กังวลว่าตัวมีความเสี่ยงอยู่จะอายุสั้น ได้อ่านที่คุณหมอเขียนว่าการตรวจดูแคลเซียมที่หลอดเลือดหัวใจเป็นวิธีประเมินความเสี่ยงอีกวิธีหนึ่ง (http://visitdrsant.blogspot.com/2011/04/calcium-score-546.html) ดิฉันจึงได้ไปตรวจแคลเซียมที่หลอดเลือดหัวใจที่รพ…… ผลปรากฏว่าได้คะแนนแคลเซียมเป็นศูนย์ แต่หมอหัวใจที่รักษาดิฉันอยู่บอกว่าแม้ไม่มีแคลเซียมที่หลอดเลือดหัวใจ แต่ไม่ได้หมายความว่าไม่มีความเสี่ยง และว่าอย่างไรเสียดิฉันก็ต้องกินยาลดไขมัน ยิ่งทำให้รู้สึกแย่หนัก สรุปว่าไม่ตายเพราะยาก็ต้องตายเพราะโรคหรืออย่างไร ดิฉันอยากจะถามคุณหมอสันต์ว่าการที่ดิฉันไม่มีแคลเซียมที่หลอดเลือดหัวใจ แต่ไขมันในเลือดสูง หมายความว่าดิฉันมีความเสี่ยงที่จะเป็นโรคมากหรือน้อย จำเป็นต้องทานยาลดไขมันหรือไม่
……………………………………
ตอบครับ
ประเด็นที่ 1. ขอคุยเรื่องผลเลือดของคุณก่อนนะครับ การที่คุณมีไขมันเลวหรือ LDL สูงมาก แต่ไตรกลีเซอไรด์ไม่สูง เป็นลักษณะของคนที่มีพันธุกรรมไขมันในเลือดสูง (familial hypercholesterolemia หรือ FH) ซึ่งเป็นกรณีที่ไม่ค่อยสัมพันธ์กับการกินอาหารและการใช้ชีวิต พูดง่ายๆว่าถึงทำตัวดีไขมันก็ไม่ค่อยลง
ประเด็นที่ 2. ถามว่าคนไทยที่มีพันธุกรรม FH หรือไขมันในเลือดสูงนี้ จะมีความเสี่ยงที่จะเป็นโรคหัวใจขาดเลือดมากน้อยเพียงใด ตอบว่ายังไม่มีใครทราบครับ เพราะคนไทยที่เป็นแบบนี้มีมากแค่ไหน อยู่ที่ไหนกับบ้าง ยังไม่มีใครทราบ เป็นตายร้ายดีอย่างไร ก็ยังไม่มีใครทราบ แต่เราพอจะอนุโลมใช้สถิติของฝรั่งไปก่อนได้ ว่าถ้าฝรั่งเป็น FH ละก็จะมีอัตราการป่วยและตายจากหัวใจขาดเลือดสูงกว่าคนทั่วไปแน่นอน
ประเด็นที่ 3. ถ้าไปตรวจแคลเซียมที่หลอดเลือดหัวใจแล้วไม่พบแคลเซียม (Agatston score = 0) แปลว่าความเสี่ยงต่ำ แต่ขณะเดียวกันก็มีไขมันในเลือดสูง แปลว่าความเสี่ยงสูง แล้วสรุปแล้วมันเสี่ยงต่ำหรือเสี่ยงสูงกันแน่
คำถามนี้มีความแหลมคมลึกซึ้งมากนะครับ แต่ก่อนไม่มีใครตอบคำถามนี้ได้ แต่ตอนนี้มีงานวิจัยที่จะตอบคำถามนี้ได้แล้ว งานวิจัยนี้ทำที่ไมอามี่และเพิ่งตีพิมพ์ในวารสาร circulation เขาศึกษาคนไข้ห้าพันกว่าคนติดตามดูนานเฉลี่ยเกือบสิบปี พบว่าคนที่มีแคลเซียมที่หลอดเลือดหัวใจที่คะแนนแคลเซียมสูงเกิน 100 แม้จะไม่มีไขมันในเลือดสูงเลย ก็มีอัตราป่วยและตายจากโรคสูง ในทางกลับกันคนที่มีไขมันในเลือดสูงผิดปกติ หากไม่มีแคลเซียมที่หลอดเลือดหัวใจเลย ก็มีอัตราป่วยและตายจากโรคต่ำ แปลไทยเป็นไทยก็คือว่าการมีหรือไม่มีแคลเซียมที่หลอดเลือดหัวใจ เป็นตัวบอกความเสี่ยงของโรคได้ดีกว่าการมีหรือไม่มีไขมันในเลือดสูงอย่างแน่นอน ดังนั้น คนที่ไม่มีแคลเซียมที่หลอดเลือดหัวใจอย่างคุณนี้ แม้จะมีไขมันในเลือดสูง ก็ยังมีความเสี่ยงที่จะเป็นโรคต่ำ หากมีปัญหากับยาด้วยแล้ว ถ้าผมเป็นหมอรักษาคุณ ผมจะไม่ให้คนอย่างคุณกินยาลดไขมันครับ อันนี้เป็นเรื่องของดุลพินิจนะครับ หมอท่านอื่นอาจมีดุลพินิจแบบอื่นก็ได้ คุณต้องใช้ดุลพินิจของคุณเลือกเชื่อเอาเอง
สำหรับท่านผู้อ่านที่ตรวจเลือดแล้วพบว่ามีไขมันในเลือดสูงถึงระดับที่ต้องใช้ยา หากไม่อยากใช้ยา ผมแนะนำให้ตรวจดูแคลเซียมที่หลอดเลือดหัวใจ (CAC) ถ้าไม่มีแคลเซียม การไม่ใช้ยาก็เป็นอะไรที่ยอมรับได้ แต่ถ้าไขมันก็สูงด้วย แถมมีแคลเซียมที่หลอดเลือดหัวใจอีกด้วย ถ้าเป็นแบบนี้ก็แน่ชัดว่าใช้ยาลดไขมันดีที่สุด
ประเด็นที่ 4. แม้ว่าจะเป็นไขมันในเลือดสูงชนิดจากพันธุกรรม (FH) ซึ่งค่อนข้างดื้อด้านต่อการปรับเปลี่ยนวิถีชีวิต ก็ไม่ได้หมายความว่าจะไม่ได้ประโยชน์จากการปรับเปลี่ยนวิถีชีวิต อันหมายถึงการออกกำลังกาย การปรับโภชนาการให้มีคาร์โบไฮเดรตและไขมันต่ำ การกินผักผลไม้มากๆ และการจัดการความเครียด มาตรฐานการแพทย์ปัจจุบันถือว่าการปรับเปลี่ยนวิถีชีวิต เป็นวิธีมาตรฐานในการรักษาไขมันในเลือดสูงชนิดเกิดจากพันธุกรรมเช่นเดียวกับไขมันในเลือดสูงที่เกิดจากการมีวิถีชีวิตไม่ถูกต้อง ดังนั้นคุณก็ควรจะยังต้องมุ่งหน้าปรับวิถีชีวิตของคุณให้มากยิ่งๆขึ้นไป แม้ว่าไขมันจะไม่ค่อยลดก็ตาม
นพ.สันต์ ใจยอดศิลป์
บรรณานุกรม
