หนูอายุ 51 น้ำหนัก 45 สูง 155 เป็นความดันสูงมาห้าปี กินยาประจำคือยาลดความดัน propanolol และยาคลายกังวลช่วยนอนหลับ nardil ไม่เคยเป็นเบาหวาน แต่คุณแม่เป็นเบาหวาน ผลตรวจสุขภาพน้ำตาลในเลือดเมื่อเดือนพค. ได้ 112 ตอนนี้ชอบมีอาการไม่สบาย เหนื่อย หิว มือสั่น เหงื่อออก ปวดศีรษะ กระสับกระส่าย สับสน มึนงง วิงเวียน ใจสั่น หัวใจเต้น ต้องรีบหาอะไรกินจึงจะหาย เคยเอาเครื่องแม่เจาะดูน้ำตาลตอนมีอาการอย่างนี้พบว่าได้ 61 ไปหาหมอเบาหวานหมอบอกว่าหนูเป็นเบาหวาน การที่ระดับน้ำตาลในเลือดเหวี่ยงจนเกิด hypo เป็นลักษณะหนึ่งของเบาหวาน และให้หนูกิน glucophage 500 วันละเม็ดพร้อมกับกินอาหารมื้อเล็กๆวันละ 6 มื้อ หนูแย้งว่าน้ำตาลในเลือดหนูยังไม่ถึง 126 เลยทำไมว่าหนูเป็นเบาหวาน หมอบอกว่าคนที่ใกล้เป็นก็จะได้ประโยชน์จากยารักษาเบาหวานจึงให้กินยาเลย ขอปรึกษาคุณหมอสันต์ว่า (1) หนูเป็น hypo จริงไหม (2) หนูเป็นเบาหวานหรือยัง (3) จริงไหมที่ว่าคนที่ใกล้จะเป็นเบาหวานควรได้ยารักษาเบาหวาน (4) หนูควรกินยานี้ไหม
ขอบพระคุณคุณหมอ

…………………………………………….

ตอบครับ

     1. ถามว่ามีอาการไม่สบาย เหนื่อย หิว มือสั่น เหงื่อออก ปวดศีรษะ กระสับกระส่าย สับสน มึนงง วิงเวียน ใจสั่น หัวใจเต้น ต้องรีบหาอะไรกินจึงจะหาย เจาะดูน้ำตาลในเลือดดูตอนนั้นเลยทันทีได้ 61 mg/dl อย่างนี้จะเป็นน้ำตาลในเลือดต่ำ (hypoglycemia) ไหม ตอบว่าเป็นแน่นอนครับ เพราะนิยามของโรคน้ำตาลในเลือดต่ำในทางการแพทย์คือการที่น้ำตาลในเลือดต่ำกว่า 70 มก./ดล.ร่วมกับมีอาการหิวหรืออาการประกอบอื่นๆตามที่คุณเล่า ที่เป็นได้ถึงหนักสุดก็คือเป็นได้ถึงอาการโคม่าหมดสติ

     2. ถามว่าคุณน้ำตาลในเลือด 112 มก./ดล.เป็นเบาหวานหรือยัง ตอบว่ายังไม่ได้เป็นเบาหวานดอกครับ เพราะนิยามของโรคเบาหวานคือน้ำตาลหลังอดอาหาร (FBS) มากกว่า 125 มก./ดล. หรือน้ำตาลสะสมในเม็ดเลือด (HbA1c) สูงตั้งแต่ 6.5% ขึ้นไป คนที่น้ำตาลในเลือดสูงอยู่ระหว่างเกิน 100 – 125 มก./ดล. อย่างคุณนี้วงการแพทย์เรียกว่าคนใกล้จะเป็นเบาหวาน (pre-diabetes) ซึ่งเป็นการตั้งชื่อเพื่อเตือนสติให้คนที่น้ำตาลในเลือดเริ่มจะสูงให้หันมาสนใจลดแคลอรี่จากอาหารเพื่อป้องกันการเป็นเบาหวานอย่างจริงจังต่อไป

     3. ถามว่าเมื่อใกล้จะเป็นเบาหวานควรจะกินยาเบาหวานเลยดีไหม ตอบว่าไม่ดีครับ งานวิจัยสุ่มตัวอย่างแบ่งกลุ่มคนใกล้จะเป็นเบาหวานสามพันกว่าคนเปรียบเทียบกันพบว่าการป้องกันไม่ให้คนใกล้จะเป็นเบาหวานไม่ให้เป็นเบาหวานวิธีที่ดีที่สุดคือการปรับเปลี่ยนวิธีใช้ชีวิต เปลี่ยนอาหารไปกินอาหารพืชผักผลไม้แยะๆเป็นหลัก ออกกำลังกาย จัดการความเครียด เป็นวิธีที่ดีกว่าการกินยาเบาหวานอย่างเทียบกันไม่ได้ การปรับเปลี่ยนวิถีชีวิตจึงเป็นมาตรฐานในการรักษาผู้ใกล้จะเป็นเบาหวาน ไม่ใช่การใช้ยาลดน้ำตาลในเลือด

     4. ข้อนี้คุณไม่ได้ถาม แต่ผมแถมให้ คืออาการน้ำตาลในเลือดต่ำไม่ได้เกิดจากกลไกของโรคเบาหวานอย่างเดียว แต่สาเหตุที่พบบ่อยที่สุดในปัจจุบันนี้คือยาที่กิน อย่างในกรณีของคุณ ยา propanolol นั้นอยู่ในกลุ่มยากั้นเบต้าซึ่งมีผลข้างเคียงแน่นอนอันหนึ่งคือทำให้น้ำตาลในเลือดต่ำ ส่วนยา Nardil นั้นชื่อจริงมันคือ phenelzine เป็นยาในกลุ่ม MAOI ซึ่งมีชื่อเสียงในทางร้ายอยู่แล้วว่าทำให้น้ำตาลในเลือดต่ำ ยากลุ่มนี้เขาใช้รักษาโรคจิตโรคประสาท คนกินยาทางจิตประสาทจึงมักอ้วนเอาอ้วนเอาเพราะกินยาแล้วมันหิวบ่อย ดังนั้น เมื่อเกิดอาการน้ำตาลในเลือดต่ำ อย่าโทษโรคเบาหวานตะพึด ให้ดูยาที่ตัวเองกินก่อน

     5. ถามว่าหนูควรจะทำอย่างไรต่อไป ตอบว่าคุณต้องเข้าใจก่อนว่าไม่ว่าผมจะตอบว่าอย่างไรมันก็ยังเป็นเรื่องของการมากหมอก็มากความนะครับ หมอคนนั้นว่าอย่างนั้นหมอคนนี้ว่าอย่างนี้คนไข้ต้องตัดสินใจเอาเองว่าจะเชื่อใครดี หมอสันต์แนะนะว่า

     5.1 ที่เขาให้กินอาหารมื้อเล็กๆบ่อยๆนั้นดีแล้ว

     5.2 แต่ไม่จำเป็นต้องกินยา metformin (Glucophage) เพราะจะยิ่งทำให้โอกาสเกิดน้ำตาลในเลือดต่ำมากขึ้น แถมยังป้องกันการเป็นเบาหวานได้แย่กว่าการปรับอาหารและการขยันออกกำลังกายเสียอีก และ

     5.3 ควรหยุดยา phenelzine (Nardil) เสีย กะแค่จะช่วยนอนหลับคุณไม่ต้องถึงกับกินยารักษาโรคจิตโรคประสาทหรอก หากหยุดยา phenelzine แล้วอาการน้ำตาลในเลือดต่ำยังไม่ดีขึ้น ให้ไปหาหมอที่รักษาความดันให้คุณขอ

     5.4 เปลี่ยนยา propanolol เป็นยาอื่นที่ไม่ใช่ยากั้นเบต้า บอกหมอเขาไปตรงๆว่าคุณทนผลข้างเคียงของยาไม่ไหว

     ไหนๆก็พูดเรื่องความดันสูงแล้ว มันมีวิธีลดความดันเลือดลงได้โดยไม่ต้องใช้ยานะ วิธีหลักมีสี่วิธี คือ (1) ลดน้ำหนัก (2) เปลี่ยนไปกินอาหารที่มีพืชผักผลไม้แยะๆ (3) ลดหรืองดเกลือ (4) ออกกำลังกาย คุณได้ทำทั้งสี่อย่างนี้ครบถ้วนหรือยัง ถ้ายังให้ทำซะ แล้วค่อยๆลดยาความดันลงจนเลิกได้ในที่สุด

     นอกจากนั้นอาหารบางชนิดก็มีหลักฐานวิจัยทางการแพทย์ว่าลดความดันเลือดได้ดี เช่น แฟล็กซีด (flax seed) วันละสองช้อนโต๊ะลดความดันตัวบนได้ถึง 10-15 มม. น้ำปั่นบีทรู้ท ลดความดันตัวบนได้ 5 มม. เป็นต้น

นพ.สันต์ ใจยอดศิลป์

บรรณานุกรม

1. Diabetes Prevention Program Research Group. Reduction in the Incidence of Type 2 Diabetes with Lifestyle Intervention or Metformin. N Engl J Med 2002; 346:393-403
DOI: 10.1056/NEJMoa012512