Latest

การแก้ผลข้างเคียงของยาจิตเวช

ถามคุณหมอสั้นๆครับว่า พอดีคุนแม่ได้รับผลข้างเคียงจากยาจิตเวช มีอาการ eps syndorm อาการคือตัวแข็งเกร็ง สติยังไม่มีเท่าไร ท้องผูกเรื้อรัง  ตอนนี้หมอที่ดูแลอยู่งดยาจิตเวชแล้วคือ risperidone และ valstal  และได้ให้ levodopa มาเพื่อเพิ่มสารโดพามีนที่ขาดหายไป

ถามว่า
ถ้าให้ ยา benzhexol จะเป็นการให้ยาที่ตรงกับการแก้ eps ดีกว่า levodopaมั่ย และถ้าเพิ่ม ยาbromocriptineไปด้วยจะดีกว่าเดิมมากมั่ย หรือคุนหมอแนะนำ การรักษาที่ดีกว่านี้ครับ
เป็นห่วงแม่มาก อยากให้หายเร็ว

……………………………………………………………….

ตอบครับ

โห..ถามเรื่องยาเจาะลึกขนาดนี้ทำไมไม่นั่งจับเข่าคุยกับจิตแพทย์ที่รักษาคุณแม่ของคุณให้เป็นเรื่องเป็นราวเสียละครับ แต่เอาเถอะเมื่อคุณถามมา ผมก็จะตอบให้ แต่ก่อนตอบขอนิยามศัพท์ที่คนนอกวงการแพทย์อาจไม่รู้จักก่อนนะ

     ยาจิตเวช (antipshycotic drug) คือยารักษาโรคจิตเวช (psychosis) เป็นยากลุ่มพิเศษที่ออกฤทธิ์ต่อระบบประสาทกลาง เช่นยา  chlorpromazine, haloperdol, chlozapine เป็นต้น เป็นยาควบคุมพิเศษเพราะตัวยาเองก็ทำให้เป็นโรคจิตเวชได้

     แต่เชื่อไหมครับ เมืองไทยเรานี้แสนดีนักหนา ผมมีคนไข้เป็นโรคนอนไม่หลับคนหนึ่ง เธอไปหาซื้อยารักษาโรคบ้า (chlorpromazine) จากตลาดอำเภอบ้านนอกมากินเป็นประจำ หาซื้อเองได้เสียด้วย เธอบอกว่าแก้นอนไม่หลับได้เจ๋งมาก หิ หิ ผมเข้าใจว่าเธอคงไปอ่านเจอชื่อเก่าของยาในกลุ่มนี้ซึ่งมีชื่อว่ายากล่อมประสาทขนาดใหญ่ (major tranquilizer) แล้วจึงนึกว่ามันจะกล่อมประสาทของเธอได้เบ็ดเสร็จดี แต่ผมขอเตือนท่านผู้อ่านนะครับว่ายากลุ่มนี้ไม่ใช่ยากล่อมประสาทแน่นอนล้านเปอร์เซ็นต์ อย่าไปคิดว่ามันเป็นยากล่อมประสาท ถ้าคุณไม่ได้เป็นโรคจิตเวชแล้วไปกินยาพวกนี้เองโดยหมอไม่ได้สั่งยาให้ คุณอาจจะบ้าได้นะ จะบอกให้

     EPS syndorme ย่อมาจาก extrapyramidal syndrome แปลว่ากลุ่มอาการที่เกิดจากการทำงานอย่างผิดปกติของสมองส่วนนอกปิรามิด เช่นอาการเกร็งกระตุกกล้ามเนื้อแบบสันนิบาต (dystonia) อาการกล้ามเนื้ออยู่ไม่สุข (akathisia) อาการแข็งทื่อคล้ายโรคพาร์คินสัน (parkinsonism) อาการเคลื่อนไหวเชื่องช้าเหมือนหุ่นขี้ผึ้ง (bradykinesia) อาการมื้อไม้สั่น (tremor) อาการลิ้นกระตุก (tardive dyskinesia) เป็นต้น ฃ

     Risperidone เป็นยาจิตเวชรุ่นที่สอง ซึ่งถือกันว่ามีฤทธิ์นุ่มนวลกว่าและผลข้างเคียงน้อยกว่ายาจิตเวชรุ่นแรก แต่ในความเป็นจริงผลข้างเคียงหลักๆเช่นกลุ่มอาการ EPS ก็ยังเกิดขึ้นได้เช่นกัน

     Valstal (sodium valproate) เป็นยากันชัก ซึ่งถูกนำมารักษาโรคจิตเวชบางชนิดเช่นโรคจิตสองขั้ว (bipolar disorder) ด้วย

     Levo dopa เป็นยารักษาโรคพาร์คินสัน มันออกฤทธิ์เพิ่มจำนวนสารเชื่อมต่อระหว่างเส้นประสาทที่ชื่อโดปามีนได้เป็นการชั่วคราว

     Bromocriptine เป็นยาต้านพิษของยาที่ลดปริมาณสารโดปามีนที่เป็นสารเชื่อมต่อระหว่างเส้นประสาท มักใช้รักษาอาการแบบพาร์คินสัน (parkinsonism)

     Benhexol (benztropine) เป็นยากลุ่มที่เรียกว่ายาต้านโคลินเนอร์จิก มีฤทธิ์แอนตี้ฮีสตามีนด้วย ที่มีฤทธิ์เด่นในการลดอาการแบบพาร์คินสันด้วย ปกติแพทย์จะเลือกใช้ยาตัวนี้เป็นยาแถวแรกในการต้านพิษของยาจิตเวช

เอาละ คราวนี้มาตอบคำถาม

     1. ถามว่าถ้าให้ ยา benzhexol จะเป็นการให้ยาที่ตรงกับการแก้ EPS ดีกว่า levodopa ไหม ตอบว่าไม่เคยมีงานวิจัยเปรียบเทียบว่าตัวไหนดีกว่าตัวไหนครับ แพทย์จึงต้องลองไปทีละตัว และส่วนใหญ่เป็นการลองตามความถนัดของแพทย์แต่ละท่าน ซึ่งไม่ใช่ประเด็นสำคัญ ประเด็นสำคัญสำหรับผู้ปวยอยู่ที่ยาแก้พิษของยาจิตเวชนี้ไม่ควรจะกินนานเกิน 3-6 เดือน (หลังจากที่ได้หยุดยาจิตเวชแล้ว) เพราะไม่งั้นตัวยาแก้พิษพวกนี้แหละจะเป็นตัวทำให้เกิดอาการที่รักษายากๆเช่นอาการลิ้นกระตุกหรือลิ้นรัว (tardive diskinesia) เสียเอง

     2. ถามว่าถ้าเพิ่ม ยา bromocriptine ไปด้วยจะดีกว่าเดิมไหม ตอบว่าแค่จะรักษาผลข้างเคียงของยาจิตเวชไม่ต้องถึงกับระดมยาแก้พิษทีเดียวสองสามตัวหรอกครับ แค่หยุดยาที่เป็นต้นเหตุ แล้วให้ยาแก้อาการไปทีละตัวแล้วดูไปก่อน เมื่อหมอเขาเลือก Levo dopa ไปแล้วก็ควรจะรอดูผลสัก 3 เดือนก่อน

     3. ให้หมอสันต์แนะนำการรักษาที่ดีกว่านี้ หิ หิ หมอสันต์ยังไม่รู้ว่าคุณแม่ของคุณเป็นโรคอะไรเลย นั่นประการหนึ่ง และหมอสันต์นี้ไม่ใช่จิตแพทย์ นั่นอีกประการหนึ่ง จึงไม่มีคุณวุฒิใดๆที่จะแนะนำคุณให้มากไปกว่าที่จิตแพทย์ได้ตัดสินใจใช้ยาไปแล้วหรอก และมาตรฐานการรักษาโรคจิตเวชทุกวันนี้เครื่องมือหลักก็คือการใช้ยา ซึ่งผมเห็นด้วย 100% เพราะการรักษาอย่างอื่นเช่นการเข้าวัดนั่งสมาธิวิปัสนานั้น หากไม่ได้ยาให้ถึงขนาด ต่อให้หลวงพ่อครูบาอาจารย์ที่ว่าดังแค่ไหนก็กระเจิดกระเจิงจีวรปลิวกันมานักต่อนักแล้ว ดังนั้นสิ่งหนึ่งที่คุณในฐานะครอบครัวผู้ป่วยจะช่วยผู้ป่วยได้ก็คือการช่วยให้ผู้ป่วยกินยาได้ครบถ้วนตามแพทย์สั่งให้ได้มากที่สุด

นพ.สันต์ ใจยอดศิลป์