(ภาพวันนี้: พุดน้ำบุตร)

สวัสดีค่ะ คุณหมอ
ตอนนี้เครียดมาก ดิฉันอายุ58 ค่ะ ที่ผ่านมาไม่เคยสนใจเรื่องgroup เลือดค่ะ วันนี้ลูกชายที่กำลังเรียน … ปี1 ค่ะ มาถามเรื่องgroupเลือดของพ่อและแม่ค่ะ
พ่อAB
แม่B
ลูก O ค่ะ
ลูกบอกมันเป็นไปไม่ได้ค่ะ ที่จะเป็นแบบนี้
แต่เรารู้อยู่แก่ใจว่านี้คือลูกของเราและเรามีแค่พ่อเด็กเป็นสามีและเป็นแฟนคนเดียวที่เรามี ( หน้าตาไม่สวยมากค่ะ) มันเป็นไปได้มั้ยค่ะ ที่ลูกจะมีผลเลือดแบบนี้
ขอบคุณล่วงหน้าค่ะ
…………………………………………………………

ตอบครับ

1.. ถามว่าทำไมลูกเรียนแพทย์ปี 1 จึงมายืนยันว่าเป็นไปไม่ได้ที่คุณพ่อของเขาหมู่เลือด AB จะออกลูกมาเป็นเขาซึ่งหมู่เลือด O ตอบว่าเขาไม่ได้ยืนยันเพราะระแวงแม่ดอก แต่เขายืนยันตามวิชาพันธุศาสตร์ของหมู่เลือด รากของวิชานี้มันมาจากหมอชาวออสเตรียคนหนึ่งชื่อคาร์ล แลนด์สไตเนอร์ ได้คนพบว่าเลือดของคนเรานี้จะซี้ซั้วเอามาปนกันไม่ได้ เพราะบางครั้งมันจะตีกันทำให้เม็ดเลือดแตก เขาได้ตั้งสมมุติฐานขึ้นมาว่าเม็ดเลือดของคนเราล้วนมี “หมาย” (antigen) อยู่บนผิว ซึ่งหมายนี้มีสองแบบซึ่งเขาตั้งชื่อว่าหมู่ A กับ หมู่ B บ้างก็มีหมายทั้งสองชนิดจึงเรียกว่าหมู่ AB แต่บ้างก็ไม่มีสักหมายเขาจึงตั้งชื่อว่า Ohne เป็นภาษาเยอรมันแปลว่าไม่มี เขียนย่อว่าหมู่ O นี่เป็นรากฐานของวิชานี้

ต่อมาวงการแพทย์เรียนรู้ว่าหมู่เลือดนี้ถ่ายทอดทางพันธุกรรมได้ โดยรูปแบบการถ่ายทอดก็คือจุด (locus) ของยีนที่คุมเรื่องนี้แต่ละคนจะมียีนคู่เดียวซึ่งแต่ละคนจะมียีนได้สามแบบ คือ A, B, O โดยที่ A กับ B เป็นยีนเด่น ส่วน O เป็นยีนด้อย ธรรมชาติของยีนของลูก จะรับมาจากแม่ครึ่งหนึ่ง พ่อครึ่งหนึ่ง มาประกอบกันเป็นคู่ ยีนเด่นก็จะแสดงออก ส่วนยีนด้อยก็จะถูกกลบไว้ตรงนั้นแหละ ไม่ได้แสดงออกในรุ่นลูก แต่อาจไปแสดงออกในรุ่นหลาน ยกตัวอย่างเช่นลูกรับยีน A มาจากแม่ รับยีน O มาจากพ่อ หมู่เลือดของลูกที่แสดงออกจะเป็น A แต่ยีนที่คุมมีสองซีกคือ A กับ o ใช้ตัวเล็กเพราะเป็นยีนด้อยเขียนเป็นตารางการแสดงออกของยีนง่ายๆดังนี้

จะเห็นว่าตามตารางนี้ หากหมู่เลือดของพ่อเป็น AB แสดงว่ามียีนคุมเป็นยีนเด่นทั้งคู่คือ A และ B ไม่มียีนด้อยคือ O ทางสายพ่อเลย จึงเป็นไปไม่ได้ที่ลูกจะมีหมู่เลือดเป็น O เพราะการที่ยีนด้อยจะแสดงออกได้นั้นต้องมียีนด้อยมาจากทั้งสองทางคือทางพ่อก็มี O ทางแม่ก็มี O จึงจะมาจ๊ะกันแล้วแสดงออกเป็นหมู่เลือด O ซึ่งเป็นลักษณะด้อยได้

นี่เป็นหลักวิชาพันธุศาสตร์ของหมู่เลือดพื้นฐานที่ลูกชายเขาเรียนมาครับ

2.. ถามว่าแล้วทำไมตัวคุณพ่อของเด็กซึ่งเป็น ผ. แต่ผู้เดียวของคุณ มีหมู่เลือด AB แสดงว่ามียีนเด่นทั้งสองตัวคือ A และ B คือข้างพ่อไม่มีลักษณะด้อยแฝงมาเลยซักกะนิด แล้วทำไมออกลูกมาแสดงลักษณะ O ซึ่งเป็นลักษณะด้อยได้

ตอบว่าในคนเอเซียจำนวนน้อยนิด (ประมาณไม่เกิน 0.03%) ที่ผลตรวจเลือดเป็นหมู่ AB นั้นแท้จริงแล้วมียีนพิศดารเรียกว่า cis-AB เป็นยีนอีกแบบหนึ่งเลย คือแทนที่จะประกอบด้วยยีนเด่น A ข้างหนึ่งกับยีนเด่น B อีกข้างหนึ่งมาประกบกันเป็นคู่ แต่ cis-AB เป็นยีนเด่น AB ข้างเดียว ขณะที่อีกข้างหนึ่งที่มาประกบกันและถูกข่มอยู่จะเป็นอะไรก็ได้ (A, B, หรือ O ก็ได้) ดังนั้นกรณีของพ่อเด็กซึ่งมีหมู่เลือด AB ยีนของเขาอาจจะข้างหนึ่งเป็น cys-AB อีกข้างหนึ่งเป็น O เมื่อยีน O ซึ่งเป็นข้างด้อยของพ่อ ไปจับคู่กับยีน O ซึ่งเป็นข้างด้อยของแม่ ลูกก็แสดงลักษณะด้อย คือหมู่เลือด O ได้… เอวังก็มีด้วยประการฉะนี้

3.. ผมตอบคำถามคุณหมดแล้วนะ คราวนี้ขอผมคุยอะไรเล่นกับคุณบ้าง สังเกตดูนะ ว่าสิ่งที่ทำให้คุณเป็นทุกข์คือความพยายามที่จะปกป้องและเชิดชูความเป็นบุคคลหรืออัตตา (Ego) ของตัวเอง ในระดับเบสิกหรือพื้นๆเลยก็คือเรากลัวว่าคนอื่นเขาจะนินทาว่าร้ายเรา จะไม่ยอมรับเรา จะไม่อวยเรา เราก็เลยเป็นทุกข์สาละวนพยายามที่จะปกป้องหรือเชิดชูอัตตาของเราให้คนอื่นเห็นให้คนอื่นยอมรับ เช่น พอลูกตั้งข้อสงสัยในความน่านับถือของคุณเข้าคุณก็เต้น..น กินไม่ได้นอนไม่หลับทั้งๆที่ตัวเองก็รู้ทั้งรู้ว่าตัวเองไม่เคยมีอะไรกับใครอื่นแต่ก็ยังไม่วายเป็นทุกข์ นี่เป็นตัวอย่างว่าคอนเซ็พท์ที่คนส่วนใหญ่เขายึดถือกันนี้มันทำให้คนเราเป็นทุกข์ได้แม้ว่าคอนเซ็พท์นั้นมันจะงี่เง่าไร้สาระเป็นเรื่องโป้ปดมดเท็จอย่างไรก็ตาม เพราะคนมักไม่ได้มีชีวิตอยู่อย่างเป็นตัวของตัวเองแต่มักหลับหูหลับตามีชีวิตอยู่เพื่อให้สอดคล้องกลมกลืนไปตามคอนเซ็พท์ที่คนส่วนใหญ่เขายอมรับนับถือกัน การใช้ชีวิตแบบนี้จะทำให้เราเป็นทุกข์ทั้งชาติเพราะสิ่งที่คนเขาเฮโลยึดถือกันนั้นนอกจากจะเป็นแค่ความคิดหมู่แล้วมันยังไม่ใช่สิ่งที่เราจะควบคุมได้อีกต่างหาก มีแต่ต้องรู้จักเป็นตัวของตัวเองอยู่ตลอดเวลาเท่านั้นเราจึงจะพ้นทุกข์จากความกลัวขี้ปากคนอื่นได้

นพ.สันต์ ใจยอดศิลป์

บรรณานุกรม

1. Yazer MH, Olsson ML, Palcic MM. The cis-AB blood group phenotype: fundamental lessons in glycobiology. Transfus Med Rev. 2006 Jul;20(3):207-17. doi: 10.1016/j.tmrv.2006.03.002. PMID: 16787828.