(ภาพวันนี้: Gallery Hut กระท่อมวาดรูป)

เรียนคุณหมอสันต์

ดิฉันอายุ 61 เพิ่งเกษียณมา แต่ยังไปทำงานช่วยเขาในที่ทำงานใหม่สัปดาห์ละ 4 วัน ต้องขับรถไปเอง ไปกินมื้อเช้าแบบกาแฟหรือช็อกโกแลตร้อนกับคุ้กกี้ที่ที่ทำงานเพื่อให้ทันทำงาน 9.00 น. ตั้งแต่เกษียณมานี้ดิฉันมีอาการป่วยคือพอประมาณ 10 โมงเช้ามักจะมีอาการ คือไม่สบายเหมือนหิวข้าวใจสั่น หงุดหงิด ปวดหัว จดจ่อสมาธิไม่ได้เลย มีอยู่วันหนึ่งถึงกับเหงื่อแตกจะเป็นลมเอา น้องๆไปหาน้ำหวานเย็นๆมาให้ดูดจึงค่อยยังชั่ว บางวันเพลียไปทั้งวัน ถามใครๆก็บอกว่าเป็นน้ำตาลในเลือดต่ำ ดิฉันจึงต้องคอยพกลูกอมหวานๆไว้ในกระเป๋าเพราะกลัวเป็นลมหมดสติ ไปเจาะเลือดตรวจหมอก็ไม่พบอะไรผิดปกติ แม้ตั้งใจกินมื้อเช้ามากเป็นพิเศษก็ยังเป็น ผลเลือดน้ำตาลก็ปกติดีไม่ต่ำไม่สูง ดิฉันส่งผลเลือดมาด้วย ครอบครัวดิฉันไม่มีใครเป็นเบาหวาน

อยากปรึกษาคุณหมอว่าดิฉันเป็นโรคอะไร ควรไปตรวจอะไรเพิ่มเติมนอกจากตรวจเลือดดูน้ำตาลดูไขมันทั่วๆไปแล้ว ดิฉันเครียดจากงานใหม่หรือเปล่า ควรจะเลิกทำงานไปเสียเลยดีไหม ความจริงก็ไม่มีความจำเป็นอะไรทางการเงินแต่ทำเพราะกลัวอยู่บ้านแล้วเหงา

ขอบพระคุณค่ะ

…………………………………………………………………………….

ตอบครับ

อาการที่คุณเป็นนี้เขาเรียกว่า sugar dip หรือบางทีก็เรียกว่า sugar crash ภาษไทยก็คือน้ำตาลในเลือดต่ำนั่นแหละ ตรงไปตรงมา แปลว่าหลังการกินอาหารให้พลังงานสูงชนิดที่ดูดซึมได้เร็ว เช่นน้ำตาล ขนม น้ำหวาน ไอศครีม หรือธัญพืชขัดสีเช่นพิซซ่า พาสต้า แล้วหลังจากนั้นไม่นานก็มีอาการพลังงานหมด หิว หงุดหงิด สั่น เปลี้ยล้า ไม่สบาย กังวล ปวดหัว จดจ่อสมาธิไม่ได้ เหงื่อแตก วิงเวียน ชนิดที่อาจทำให้วันนั้นทั้งวันเสียไปเลยไม่อยากทำอะไรอีก

งานวิจัยหนึ่งชื่อ PREDICT ได้ทำวิจัยคนไข้แบบนี้ด้วยการติดเครื่องวัดระดับน้ำตาลในเลือดแบบต่อเนื่อง (CGM) พบว่านอกจาก sugar dip จะทำให้คุณภาพชีวิตในวันนั้นเสียไปแล้วยังสัมพันธ์กับการกินอาหารในมื้อถัดไปเร็วขึ้นและกินมากเกินความต้องการของร่างกายยิ่งขึ้น ซึ่งจะส่งผลต่อไปถึงทำให้เป็นโรคอ้วน โรคเบาหวาน และโรคไขมันในเลือดสูงได้ง่ายขึ้น

กลไกการเกิด sugar dip

งานวิจัยกลไกการเกิดน้ำตาลในเลือดต่ำหลังกินอาหารพบว่าเกิดจากอาหารที่กินเป็นอาหารชนิดที่น้ำตาลในอาหารถูกดูดซึมเข้าสู่ร่างกายอย่างเร็วในปริมาณมากๆ โดยไม่มีกากหรือเส้นใยเป็นตัวชลอการดูดซึม ไม่มีไขมันเป็นตัวชลอการเคลื่อนไหวของกระเพาะอาหารและลำไส้ เมื่อระดับน้ำตาลในเลือดขึ้นสูงในทันที ตับอ่อนจะหลังฮอร์โมนอินสุลินออกมามากๆในทันที ทำให้น้ำตาลในเลือดถูกอินสุลินนำเข้าเซลอย่างรวดเร็วจนน้ำตาลในเลือดลดระดับลงจนทำให้เกิดอาการน้ำตาลในเลือดต่ำได้

วิธีป้องกัน sugar dip

ตัวปัญหาคืออาหารมื้อที่กินก่อนจะเกิดอาการ sugar dip มักจะเป็นอาหารกากน้อย มีน้ำตาลหรือแป้งขัดสีมาก การแก้ไขต้องเปลี่ยนอาหารมื้อนั้นให้เป็นอาหารที่มีความหลากหลาย มีส่วนประกอบของพืชที่มีกากอยู่ด้วย เช่นหากกินแป้งหรือธัญพืชก็ควรเป็นชนิดไม่ขัดสี กรณีของคุณนี้สิ่งที่ต้องเปลี่ยนก็ตั้งแต่สิ่งที่คุณดื่มในมื้อเช้า อย่างเช่นช็อกโกแลตร้อนเนี่ยคุณทราบไหมว่ามีน้ำตาลอยู่ 60% ของน้ำหนักรวม กาแฟก็เปลี่ยนเป็นไม่ใส่น้ำตาล คุ้กกี้ก็ควรเปลี่ยนเป็นผลไม้หรือนัทแทน หรือใช้คุ้กกี้ที่ทำจากถั่วงานัทและแป้งโฮลวีต 100% หากเพิ่มสลัดเล็กๆสักหนึ่งจานนอกเหนือไปจากกาแฟคุ้กกี้ก็จะดีไม่น้อย เพราะกากเส้นใยจะเป็นตัวชลอการดูดซึมน้ำตาลเข้าสู่ร่างกายให้ช้าลงและมีผลบำบัดอาการ sugar dip ได้โดยตรง กรณีชอบกินแป้งมากก็ควรเป็นแป้งชนิดไม่ขัดสี เช่นข้าวกล้องแทนข้าวขาว ขนมปังโฮลวีต 100% แทนขนมปังขาว เป็นต้น ควรกินให้หลากหลาย หมายความว่าอย่าไปกินอาหารแบบจู้จี้และเลือกกินแต่ของเดิมซ้ำๆซากๆ โน่นไม่กิน นี่ไม่กิน ทำให้เหลืออาหารที่กินได้อยู่ไม่กี่ชนิด ถ้าจะกินน้ำตาลบ้างก็ควรกินควบกับอาหารอื่นๆที่หลากหลายและมีกากมาก คำว่าน้ำตาลนี้รวมถึงเครื่องดื่มใส่น้ำตาลทุกชนิด น้ำผลไม้ทิ้งกาก ไอศครีม คุ้กกี้แป้งขัดขาว และขนมหวานต่างๆด้วย

วิธีบำบัดอาการ sugar dip

ในระยะสั้น อย่าหวังพึ่งแต่เทคนิคพกลูกอมหวานๆกินบรรเทาอาการ เพราะนั่นเป็นการบำบัดอาการเฉพาะหน้าแบบที่จะยิ่งทำให้ติดนิสัยกินน้ำตาลหรือเสพย์ติดรสหวานมากขึ้น ซึ่งจะทำให้เกิด sugar dip บ่อยมากยิ่งขึ้น ผมแนะนำว่าอาหารที่เลือกมาบรรเทาอาการเฉพาะหน้าควรเป็นอาหารอะไรก็ได้ที่ให้แคลอรี่ได้ เช่น ผลไม้ต่างๆ กล้วย องุ่น สับประรด ถั่ว นัท ก็ล้วนใช้ได้ทั้งนั้น ถ้าเคี้ยวลำบากก็ดื่มน้ำผลไม้ปั่นแบบไม่ทิ้งกากแก้ขัดก็ได้

ในระยะยาว ควรมุ่งเปลี่ยนอาหารมื้อหลักที่กินอยู่ประจำซ้ำซากไปเป็นอาหารที่หลากหลายยิ่งขึ้น เพราะการเกิดน้ำตาลในเลือดต่ำหลังมื้ออาหารแสดงว่าอาหารในมื้อนั้นขาดความหลากหลาย มีน้ำตาลหรือแป้งไม่ขัดสีเป็นสัดส่วนที่มากเกินไปโดยที่ไม่มีกากมาช่วยชลอการดูดซึมน้ำตาลมากพอ ถ้าเป็นคนชอบกินอาหารฟาสต์ฟู้ดซึ่งมักมีแต่แป้งขัดขาวก็ควรเพิ่มการกินพืชผักผลไม้ถั่วนัทเช่นในรูปของสลัดเพื่อให้ได้กากมากขึ้น เพราะกากที่มากเพียงพอจะชลอการดูดซึมน้ำตาลเข้าสู่ร่างกายไม่ให้เร็วเกินไป ถ้าเป็นคนที่กินอาหารแบบมังสวิรัติหรือวีแกน ก็ควรกิน ถั่ว งา นัท อะโวกาโด ควบคู่ไปในมื้ออาหารด้วยเพื่อให้มีไขมันช่วยชลอการบีบตัวของกระเพาะและลำไส้อันจะทำให้น้ำตาลถูกดูดซึมเข้าลำไส้ได้ช้าลง

นพ.สันต์ ใจยอดศิลป์

บรรณานุกรม

1. Sarah Berry, Patrick Wyatt, Paul Franks, John Blundell, Ruairi O’Driscoll, Jonathan Wolf, George Hadjigeorgiou, David Drew, Andrew Chan, Tim Spector, Ana Valdes, Effect of Postprandial Glucose Dips on Hunger and Energy Intake in 1102 Subjects in US and UK: The PREDICT 1 Study, Current Developments in Nutrition, Volume 4, Issue Supplement_2, June 2020, Page 1611, https://doi.org/10.1093/cdn/nzaa063_009