(ภาพวันนี้: มื้อเช้า ขนมปังซาวโดโฮลวีต100% เนยถั่ว นัทอบ แยมส้ม ฝีมือหมอสมวงศ์ กับแยมหม่อน)

เรียนคุณหมอสันต์ที่เคารพ

หนูจะรบกวนขอคำปรึกษาและความเห็นคุณหมอเกี่ยวกับสุขภาพของหนูค่ะ ขอไล่เรียงลำดับเหตุการก่อนที่จะได้รับการวินิจฉัยว่าเป็นมะเร็งโพรงจมูกดังนี้ค่ะ

16/10/65 – คอด้านขวาใต้หูบวม ปวดมากจนหันคอไม่ได้

17/10/65 – ไป รพ… (รพ.ประจำ) หมอวินิจฉัยว่าต่อมน้ำลายพาโรติดด้านขวาอักเสบ ได้รับยา AmoxyClav 1 g 14 เม็ด กินจนครบ บวมหายไปแต่ยังคงมีก้อนแข็งๆ ไม่ยุบ

25/1/66 – ปวดคอด้านขวาซ้ำ แต่ไม่มากเท่าเดิม

26/1/66 – ไป รพ. … (ใกล้ที่ทำงาน) หมอวินิจฉัยว่า Acute Lymphadenitis of face, head and neck และแนะนำให้พบแพทย์เฉพาะทาง ได้รับยา AmoxyClav 1 g 14 เม็ด  แต่ไม่ได้กิน วันรุ่งขึ้น บวมหายไปแต่ยังคงมีก้อนแข็งๆ ยังไม่ยุบ

5/2/66 – พบ อ. … ที่หมอแนะนำ อ.หมอ แนะนำให้ไปตรวจชิ้นเนื้อและ MRI ที่รพ … (สิทธิ์ประกันสังคม)

15/2/66 – พบหมอที่ …. หมอคิดถึงวัณโรคต่อมน้ำเหลืองเพราะมีไข้ต่ำๆตอนเย็นร่วมด้วย และเจาะชิ้นเนื้อที่คอไปตรวจ  พร้อม x-ray ปอด

22/2/66 – ฟังผลชิ้นเนื้อ ว่าเป็นมะเร็ง (ได้แนบผลมาด้วยค่ะ) ส่วนปอด  clear และได้ตรวจเพิ่มเติมเจอก้อนในโพรงจมูงได้ตัดชิ้นเนื้อไปตรวจ และสั่งทำ MRI

25/2/66 – ได้ผล MRI (ได้แนบผลมาด้วยค่ะ)

26/2/66 – เอาผล MRI ไปให้ อ. … ดู (เนื่องจากใจร้อนไม่อยากรอนัดวันที่ 1/3/66 ที่ …) อ.ยืนยันผลว่าเป็นมะเร็งโพรงจมูกแพร่กระจายไปต่อมน้ำเหลืองข้างคอ น่าจะระยะที่ 4  อ.แนะนำให้ทำ PET/CT Scan เพิ่มเติมเพื่อดูว่ากระจายไปที่ไหนบ้าง

วันที่ 1/3/66 มีนัดฟังผลชิ้นเนื้อโพรงจมูก ก่อนที่จะได้รับการวินิจฉัยไม่มีอาการอะไรมาก่อนเลยค่ะ เริ่มก็ปวดคอเลย

จะขอรบกวนขอความเห็นคุณหมอสำหรับแนวทางการรักษาและอื่นๆค่ะ ทั้งสองรพ. เห็นตรงกันว่ามะเร็งโพรงจมูกกระจายไปต่อมน้ำเหลือง ต้องฉายแสงพร้อมคีโม จะรบกวนขอความเห็นคุณหมอค่ะว่า

(1) หากเป็นระยะที่ 4  การรับการฉายแสงพร้อมการรับคีโม จะคุ้มที่จะทำหรือไม่เมื่อเปรียบกับอัตราการรอดชีวิตหลังการรักษา 

(2) หากไม่รับการรักษาการพัฒนาของโรคจะมีโอกาสเป็นไปอย่างไรได้บ้างคะ และจะทำให้ suffer มากน้อยอย่างไรหากเปรียบกับการ suffer ในกระบวนการรักษา

(3) อัตราการรอดชีวิตภายใน 5 ปี ระหว่างการรักษาและไม่รักษาต่างกันไหมคะ (จากข้อมูลทางการแพทย์ที่มี)

(4) ส่วนสถานที่รักษา (ถ้าตัดสินใจรับการฉายแสงและคีโม) ยังอยู่ระหว่างการตัดสินใจว่าจะเลือกจุฬา (ค่าใช้จ่ายประมาณ 3-5 แสน) หรือ ราชวิถี (ฟรีประกันสังคม) ในมุมมองคุณหมอมีความแตกต่างกันไหมคะเรื่องคุณภาพของยาและคุณภาพของเครื่องฉายรังสี

(5) คุณหมอมีคำแนะนำอื่นใดคะยินดีรับฟังมากเลยค่ะ

(6) ระหว่างนี้คุณหมอแนะนำการปรับอาหารและการใช้ชีวิตอย่างไรบ้างคะที่เป็น Best practice ในการรับมือกับเพื่อนใหม่ จะทำโดยไม่งอแง ส่วนทางด้านจิตใจก็ยังคงฝึกตามที่คุณหมอให้คำแนะนำมาอย่างต่อเนื่อง มันช่วยได้มากๆๆๆๆๆๆๆๆๆๆๆๆๆๆๆๆจริงๆคะ —สามารถยอมรับแบบไร้เงื่อนไข— ทำให้ตั้งสติไวและค่อนข้างดีในการรับมือ (คุณหมอที่แจ้งข่าวชมไม่ขาดปาก …ไม่ได้ชมตัวเองขอโม้หน่อย..หุหุ)
เมื่อรู้ผลชิ้นเนื่อ 22/2/66 ก็ยังรู้สึกว่ารับมือได้ แต่เมื่อรู้ระยะของโรคเมื่อวันที่ 26/2/66 ก็อึ้งไประยะหนึ่งเพราะรู้สึกว่ายังไม่พร้อมตาย ยังมีหลายเรื่องที่ยังไม่ได้จัดการและภาระกิจที่เกิดมาเป็นมนุษย์ในชาตินี้ยังไม่สำเร็จ…แต่ก็ตั้งหลักได้ เสียงแรกที่เข้ามาในหัวคือเสียงคุณหมอบอกว่า —จงยอมรับแบบไร้เงื่อนไข—focus ที่การกระทำ อย่าไป focus ที่ผล—- ก็เริ่มรวบรวมสติ นั่งไล่เรียงว่ามีอะไรที่ต้องทำก่อนหลัง 1-2-3….

แต่ปัญหาใหญ่ที่ไม่รู้ว่าจะเริ่มจัดการอย่างไรและยังคิดไม่ตก คือไม่รู้จะบอกน้องว่าอย่างไรดี และควรบอกตอนไหน เพราะเขาคงเซ  แต่ก็ต้องบอกให้เขารับรู้….อยากเข้าไปกราบคุณหมอจังเลย คุณหมอมีวิธีปลอบที่วิเศษ รู้สึกได้ถึงความเมตตา ใส่ใจ เห็นใจ ชัดเจน และตีตรงประเด็น … ยังจำคำพูดคุณหมอที่ปลอบโยนและเตือนสติหนูตอนที่น้องไม่สบายหนักได้ไม่เคยลืมมันทราบซึ้งอิ่มใจ  

รู้สึกเกรงใจคุณหมอมากที่รบกวน แต่ทุกครั้งที่มีปัญหาที่คิดไม่ตกก็นึกถึงใครไม่ออก คุณหมอคือที่พึ่งแรกและที่พึ่งเดียวที่นึกถึง

ด้วยความเคารพและนับถืออย่างสูง

กราบคุณหมอทั้งกายและใจค่ะ

P.S. พอรู้ผลชิ้นเนื่อเมื่อ 22/2/66 ติดต่อสอบถามเรื่อง course ฟื้นฟูมะเร็ง แต่ยังไม่มีแผนจัด (เสียใจจัง) และวางแผนจะไปฟื้นฟูที่ wellness ซัก 2-3 เดือน ไม่ว่าจะรับการรักษาหรือไม่ (เพราะคุณหมอสมวงศ์ควงแขนคุณหมอสันต์มาบอกในฝันเมื่อคืน 21/2/22 ว่าร่างการมีการอักเสบมากไปแล้วนะควรจะฟื้นฟูร่างกายบ้างนะ…. หุหุ…สงสัยกังวลมากไปเลยเก็บมาฝัน (ต้องออกตัวก่อนเดี๋ยวคุณหมอเพิ่มโรคบ้าให้อีกโรค 555)

………………………………………………….

ตอบครับ

1.. ถามว่าเป็นมะเร็งโพรงจมูก (nasopharyngeal cancer) ระยะที่ 4  การรับการฉายแสงพร้อมการรับคีโม จะคุ้มไหม ตอบเป็นสองประเด็นนะ

ประเด็นที่หนึ่ง อย่าไปเอานิยายกับระยะ (staging) ของมะเร็งโพรงจมูกมากนักเพราะมันกำหนดระยะยากและระยะที่วินิจฉัยได้ก็ไม่ค่อยสัมพันธ์กับอัตรารอดชีวิต เอาเป็นว่ามันเป็นมะเร็งที่ขนาดยังเล็ก (2 ซม.) ไปต่อมน้ำเหลืองเฉพาะในย่านคอ ยังไม่ไปที่อวัยวะอื่นไกลๆ

ประเด็นที่สอง การรักษามะเร็งโพรงจมูกด้วยการควบฉายรังสีและเคมีบำบัดมีความคุ้มค่าแน่นอนในทุกระยะของโรค เพราะมะเร็งโพรงจมูกเป็นมะเร็งก่ออาการได้เร็วหากไม่รักษา ขณะเดียวกันก็เป็นมะเร็งที่หายได้หากได้รับการรักษาทันและมากเพียงพอ

2.. ถามว่าโรคมะเร็งโพรงจมูกหากไม่รักษาเลยจะมีการดำเนินของโรค (natural course) อย่างไรบ้าง ตอบว่าขอแยกเป็นสองประเด็นนะ ว่าหากไม่รักษาจะเป็นดังนี้

2.1 ในแง่การเพิ่มขนาดของตัวมะเร็ง งานวิจัยติดตามพบว่ามะเร็งโพรงจมูกที่ไม่รักษาเลยจะเพิ่มขนาดได้เท่าตัวในระยะเวลา 279 วัน เช่นวันนี้มัน 2 ซม. นับไปอีกเก้าเดือนมันจะเป็น 4 ซม. นับต่อไปอีกเก้าเดือนมันจะเป็น 8 ซม.

2.2 ในแง่ของการก่ออาการ มะเร็งโพรงจมูกที่ไม่รักษาเลยเป็นมะเร็งชนิดก่ออาการได้มากและได้ง่าย เพราะมันอยู่ในที่จำกัดซึ่งเป็นทางวิ่งของลมหายใจ มันโตขึ้นหน่อยก็อุดทางเดินลมหายใจ หรือไม่ก็ปล่อยเมือกหรือเลือดออกมาทางจมูกและลำคอได้ง่ายๆ ซึ่งเป็นอาการที่มากกว่าและแย่กว่าอาการที่เป็นผลข้างเคียงของเคมีบำบัดและฉายแสง

3.. ถามว่าอัตรารอดชีวิตใน 5 ปีของมะเร็งโพรงจมูกที่ไม่ยอมรับการรักษากับที่รักษาจะต่างกันไหม อันนี้ผมตอบไม่ได้ เพราะปัจจุบันนี้ไม่มีข้อมูลอัตรารอดชีวิตของผู้ป่วยที่ปฏิเสธการรักษาตีพิมพ์ไว้เลย เพราะเกือบทั้งหมดของผู้ป่วยมะเร็งโพรงจมูกที่ปฏิเสธการรักษาในระยะแรกต่อมาจะมีอาการมากจนต้องกลับเข้าสู่การรักษาเพื่อบรรเทาอาการซึ่งก็คือฉายแสงควบเคมีบำบัดนั่นแหละ จึงไม่มีข้อมูลอัตรารอดชีวิตในระยะยาวของผู้ไม่เคยโดนเคมีบำบัดหรือฉายแสงเลยมาตีพิมพ์เป็นผลวิจัยไว้

ในอีกด้านหนึ่ง อัตรารอดชีวิตในห้าปีในกลุ่มที่รักษาด้วยรังสีรักษาควบเคมีบำบัดนั้นดีมาก กล่าวคือมีอัตรารอดชีวิตในห้าปีสูงถึงระดับ 82.5% ทำให้การเลือกรักษาด้วยรังสีรักษาควบเคมีบำบัดเป็นทางเลือกที่โดดเด่นไร้คู่แข่ง ผมจึงแนะนำอย่างแข็งขันว่าต้องเลือกทางนี้

4.. การเลือกรพ.ที่จะรักษาด้วยรังสีรักษาและเคมีบำบัด ระหว่างจุฬา (เสียเงิน) กับราชวิถี (ฟรีประกันสังคม) ที่ไหนดีกว่ากัน ผมตอบโดยไม่คำนึงถึงว่าจะเสียเงินหรือไม่เสียเงินนะ ตอบว่าดีเท่ากันครับ เครื่องมือเหมือนกัน ยาเหมือนกัน โรงพยาบาลราชวิถีนี้จริงอยู่แต่เดิมเขาดังแต่ในเรื่องทำคลอดเพราะสมัยก่อนเขาชื่อโรงพยาบาลหญิง แต่ต่อมากลายเป็นโรงพยาบาลทั่วไปที่มีความโดดเด่นมากในสองเรื่องคือเรื่องการผ่าตัดหัวใจ และเรื่องการรักษามะเร็งในย่านหัวและคอ (head and neck tumor) ดังนั้นทั้งสองสถาบันนี้คุณเลือกที่ไหนก็ได้ ดีทั้งคู่ เอาที่คุณชอบ

5.. ถามว่าควรปรับอาหารและการใช้ชีวิตอย่างไร ตอบว่ามันเป็นสูตรสำหรับมะเร็งทุกชนิดไม่เฉพาะมะเร็งโพรงจมูก ว่าในส่วนของอาหารนั้นควรเลิกกินเนื้อสัตว์ที่ผ่านการบ่ม (ไส้กรอก เบคอน แฮม) และเนื้อของสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม ลดการกินอาหารเนื้อสัตว์ทุกชนิดลงเหลือน้อยที่สุด เพิ่มอาหารพืชให้มากและหลากหลายทั้งผัก ผลไม้ ถั่ว นัท ธัญพืชไม่ขัดสี ในส่วนของการออกกำลังกายก็ควรออกกำลังกายทุกวันเฉกเช่นคนที่มีสุขภาพดีเขาออกกัน ในส่วนของการจัดการความเครียดก็ต้องปรับชีวิตให้ลดความเครียดลงเหลือน้อยที่สุด นี่เป็นสูตรสำเร็จสำหรับมะเร็งทุกชนิดซึ่งคุณทำตามได้เลย

6.. ถามว่าหมอสันต์มีอะไรเพิ่มเติมเป็นพิเศษอีกไหม ตอบว่ามีดังนี้

6.1 ที่บอกว่ายังไม่อยากตาย ยังไม่พร้อมตาย กิจบางอย่างยังไม่ได้ทำนั้น ก็ดีแล้ว ให้บอกตัวเองอย่างหนักแน่นทุกวันว่าทำไมจะต้องมีชีวิตอยู่ ทำไมจะต้องไม่ตาย เพราะงานวิจัยติดตามดูการหายจากมะเร็งทุกชนิดของคนที่ปฏิเสธการรักษามาตรฐาน พบว่าการบอกตัวเองอย่างหนักแน่นว่าทำไมจึงตายไม่ได้เป็นปัจจัยหนึ่งที่สัมพันธ์กับการรอดมาได้มากกว่าคนที่ไม่มีเป้าหมายว่าจะอยู่ต่อไปทำไม

6.2 ที่หนักใจว่าไม่รู้จะบอกน้องว่าอย่างไรดีและควรบอกตอนไหนดีนั้น อย่าไปทำให้เรื่องง่ายๆให้เป็นเรื่องยาก ก็บอกตอนนี้แหละ บอกแบบซื่อๆตรงๆว่าพี่ป่วย อย่าไปคิดข้ามช็อตเอาเองว่าน้องเขาจะตีอกชกหัวตำหนิว่าพี่มาป่วยทำไม โถ พี่น้องกันคลานตามกันมา “มีสุขร่วมเสพย์ มีทุกข์ร่วมตาย” นี่เป็นโอกาสดีแล้วที่พี่น้องจะได้เข้ามาใกล้ชิดกันมากขึ้น

6.3 ขณะที่รับการรักษาด้วยเคมีบำบัดและฉายแสงอยู่ ให้ใช้ประโยชน์จากพืชสมุนไพรในการรักษาด้วย กินพืชให้หลากหลาย พืชอะไรที่เขาว่าดีกินหมด รวมทั้งเห็ดทั้งหลายด้วย เพราะงานวิจัยพบว่าการใช้พืชสมุนไพรเป็นเหตุร่วมอย่างหนึ่งที่สัมพันธ์กับการหายจากมะเร็ง

6.4 ผมเคยเขียนไปไม่นานมานี้ว่า “ความคิด” เป็นผู้ปิด (down regulation) หรือเปิด (up regulation) ยีนก่อโรคและยีนรักษาโรคเรื้อรัง โดยเฉพาะอย่างยิ่งโรคมะเร็ง คุณต้องให้ความสำคัญสูงสุดกับการวางความคิดลบ แยกสถานะการณ์ในชีวิตที่เราคุมไม่ได้ออกจากการใช้ชีวิตซึ่งเราคุมได้ โฟกัสที่การใช้ชีวิตไปทีละโมเมนต์ ปลดปล่อยอารมณ์ขุ่นมัวที่ค้างคาอยู่ในใจทิ้งไป สร้างความคิดบวกและอารมณ์บวกเข้าทดแทนความคิดลบอารมณ์ลบ ซึ่งก็ต้องฝึกเสริมสร้าง “พลังชีวิต” ให้ตัวเอง เปิดรับความเกื้อกูลทางใจจากคนอื่น โดยเฉพาะอย่างยิ่งจากน้องซึ่งเราเคยคิดแต่ว่าเราเป็นพี่ต้องเลี้ยงดูเขา ให้เปิดรับพลังบวกจากเขาหรือยอมให้เขาเลี้ยงดูเราบ้าง

นพ.สันต์ ใจยอดศิลป์

บรรณานุกรม

1. Ho AC, Lee VH, To VS, Kwong DL, Wei WI. Natural course and tumor doubling time of nasopharyngeal carcinoma. A study of 15 patients. Oral Oncol. 2011 Aug;47(8):742-6. doi: 10.1016/j.oraloncology.2011.06.001. Epub 2011 Jun 25. PMID: 21708482.
2. Farias TP, Dias FL, Lima RA, et al. Prognostic Factors and Outcome for Nasopharyngeal Carcinoma. Arch Otolaryngol Head Neck Surg. 2003;129(7):794–799. doi:10.1001/archotol.129.7.794