เมื่อเดือนกรกฏาคม ค่ะประจำเดือนไม่มาแต่มาแบบกระปิดกระปอยไม่รู้ว่าเป็นเพราะยาคุมฉุกเฉินรึเปล่าเพราะทานบ่อย พอเดือนสิงหาประจำเดือนยังไม่มาเลยทานยาสตรีเพ็ญพาทเข้าไปเกือน2อาทิตย์หมดไป1ขวดประจำเดือนก็ยังไม่มา แล้วก้มีเพื่อนมาทักดิฉันว่าไม่ใช่มีท้องแล้วเผลอไปทานยาสตรีเหรอ ดิฉันอยากถามว่ามันมีผลอะไรไหมค่ะ อีกอย่างดิฉันเป็นกังวลมากเลยคือแท้งแล้วเราไม่รู้ตัว เพราะไม่มีอาการอะไร แต่ตอนนี้รู้สึกว่าท้องใหญ่ขึ้นท้องอืดเหมือนอยากจะเหรอด้วย รบกวนคุณหมอด้วยนะค่ะ

Woonway

ตอบครับ

1. ถามว่าประจำเดือนมาแบบกระปิดกระปอยไม่รู้ว่าเป็นเพราะยาคุมฉุกเฉินรึเปล่าเพราะทานบ่อย ตอบว่า ยาคุมฉุกเฉิน เป็นสาเหตุให้เลือดออกกะปริบกะปรอยแน่นอนครับ เพราะยาคุมฉุกเฉินก็คือฮอร์โมนเอสโตรเจนและโปรเจสเตอโรนซึ่งเป็นฮอร์โมนเพศหญิงนั่นเอง ขึ้นชื่อว่าเป็นฮอร์โมนเพศหญิง ก็จะมีธรรมชาติอยู่อย่างคือเมื่อระดับฮอร์โมนในเลือดสูงขึ้นไปก็จะไปกระตุ้นให้เยื่อบุผนังด้านในมดลูกหนาตัว แต่พอหยุดกินยาแล้วระดับตกลงมาผนังมดลูกก็จะหลุดลอกออกเกิดเลือดออกกระปริบกระปรอยหรือออกทีละมากๆได้

2. ถามว่ากินยาสตรีเพ็ญภาคเข้าไป1ขวด ถามว่ามันมีผลอะไรไหมค่ะ ตอบว่าไม่มีผลอะไร เพราะยาสตรี ไม่ว่าจะเป็นยาสตรีเพ็ญภาค ยาสตรีเบลโลว์ ล้วนประกอบด้วยตัวยาหลักสองตัวคือแอลกอฮอล์หรือเหล้าเนี่ยแหละ กับสมุนไพรที่ให้สาร phythoestrogen ซึ่งเป็นฮอร์โมนเพศหญิง กินเข้าไปแล้วเมื่อหยุดกินอาจมีเลือดออกกระปริบกระปรอยได้เช่นเดียวกับยาคุมฉุกเฉิน ฮอร์โมนเพศในระดับต่ำๆเช่นยาเหล่านี้ไม่มีผลให้ไข่ที่ผสมแล้วและฝังตัวในรกแล้วแท้งออกมาได้ และยังไม่เคยมีรายงานว่ายาเหล่านี้ทำให้ทารกในครรภ์พิการแม้แต่เพียงรายเดียว

3. กังวลมากเลยคือแท้งแล้วเราไม่รู้ตัว ก็ไปรพ.ให้สูตินรีแพทย์ตรวจดูสิครับ ว่าท้องหรือเปล่า ถ้าท้องเด็กยังอยู่ดีหรือเปล่า

4. ตอนนี้รู้สึกว่าท้องใหญ่ขึ้นท้องอืดเหมือนอยากจะเรอด้วย หมายความว่าอย่างไร ก็หมายความว่าคงจะท้องนะแหละครับ เพราะอาการท้องโต ท้องอืด ลำไส้เคลื่อนไหวน้อยลง เป็นอาการอย่างหนึ่งของการตั้งครรภ์

หมดคำถามของคุณแล้ว ไหนๆพูดถึงยาคุมฉุกเฉินแล้ว ผมขอพูดถึงบางประเด็นให้เข้าใจกันจะจะหน่อยนะ

ประเด็นที่ 1. การใช้ยาคุมฉุกเฉิน เป็นวิธีคุมกำเนิดที่มีไว้ใช้เฉพาะเมื่อพลาดไปแล้วเท่านั้น ได้แก่เมื่อ (1) เผลอมีเซ็กซ์ไปแล้วโดยไม่ได้วางแผนคุมกำเนิดไว้ก่อน (2) ใช้ถุงยาง แต่ถุงแตกหรือรั่ว (3) กินยาคุมอยู่ แต่ลืมกินไปบางวัน (4) ใส่ห่วงคุมกำเนิดอยู่ แต่ห่วงหลุดระหว่างรบ (5) มีเซ็กซ์โดยไม่ยินยอมพร้อมใจ เช่นถูกเขาหลอก ถูกปล้ำ อย่าเอายาคุมฉุกเฉินมากินเป็นการคุมกำเนิดแบบที่คุณทำอยู่นี้เป็นวิธีที่ไม่ดี กล่าวคือประสิทธิภาพของการป้องกันการตั้งครรภ์ของยาคุมฉุกเฉินมีเพียง 75% เท่านั้นเอง ถ้าเป็นชนิดฮอร์โมนเดี่ยวอาจได้ถึง 85% ซึ่งก็ยังห่างไกลจาก 100% ที่เราต้องการ การใช้ยาคุมฉุกเฉินเป็นรูทีนอย่างคุณนี้จึงมีความเสี่ยงตั้งครรภ์อยู่ 12-25% คุณน่าจะเปลี่ยนไปคุมกำเนิดด้วยวิธีมาตรฐานเช่น ยาเม็ดคุมกำเนิด ถุงยางอนามัย ห่วงอนามัย ดีกว่า

ประเด็นที่ 2. ยาคุมฉุกเฉินไม่ใช่ยาทำแท้ง เพราะเมื่อมีการตั้งครรภ์แล้ว (ไข่ที่ผสมแล้วได้ฝังตัวลงในผนังมดลูกแล้ว) ฮอร์โมนเพศจะไม่ทำให้ครรภ์แท้งได้ ยาคุมฉุกเฉินออกฤทธิ์ในระยะการตกไข่ก่อนที่ไข่จะฝังตัว ดังนั้นกำหนดเวลากินยาคุมฉุกเฉินจึงสำคัญ กล่าวคือเม็ดแรกต้องกินภายใน 72 ชม.หลังมีเพศสัมพันธ์ เม็ดที่สองหลังเม็ดแรก 12 ชม. ถ้ากินช้ากว่านี้คือเกิดการตั้งครรภ์ขึ้นแล้ว ยานี้จะทำอะไรไม่ได้

ประเด็นที่ 3. คนที่กินยาคุมอยู่ประจำแล้วลืม เมื่อมีเพศสัมพันธ์ไปแล้ว และไม่มีเวลาหายาคุมฉุกเฉิน ยาคุมกำเนิดที่กินอยู่ประจำนั่นแหละ สามารถใช้เป็นยาคุมฉุกเฉินได้ โดยอ่านดูที่ฉลากว่ายี่ห้อที่ตนเองกินอยู่ หากจะใช้เป็นยาคุมฉุกเฉินต้องใช้ทีละกี่เม็ด เช่น Eugynon ใช้ 2 เม็ด Microgynon ใช้ 3 เม็ด Trinodiol ใช้ 4 เม็ด

ประเด็นที่ 4. กรณีที่พลาดไปแล้วและจำเป็นต้องใช้ยาคุมฉุกเฉิน แต่ไม่มียา หรือไม่เคยใช้ยานี้มาก่อน ให้ไปหาซื้อตามร้านขายยาได้เอง ไม่ต้องมีใบสั่งแพทย์ เมืองไทยมีขายสองยี่ห้อ ชื่อ Postinor กับ Madonna ซึ่งเป็นยาชนิดฮอร์โมนเดี่ยวทั้งสองตัว ที่ร้านวัตสัน หรือร้านบู้ท ก็มีขาย

ประเด็นที่ 5. ยาคุมฉุกเฉินเป็นฮอร์โมนเพศ ซึ่งยังไม่เคยมีรายงานว่าทำให้ทารกในครรภ์พิการ เมื่อจำเป็นต้องก็ใช้ได้ และเมื่อใช้ไปแล้ว ก็ไม่ต้องมานั่งวิตกจริตว่าลูกจะพิการ

นพ.สันต์ ใจยอดศิลป์