กราบเรียนคุณหมอสันต์

หนูเพิ่งอายุ 39 เองแต่ผมหงอกไปจะหนึ่งในสามของหัวแล้ว เพื่อนๆรุมบอกว่าเพราะหนูเครียด และชอบเล่าว่านางแมรี่อังตัวเน็ทผมหงอกทั้งหัวในชั่วเวลาคืนเดียวเพราะเครียดจากกลัวการถูกใช้เครื่องกิโยตินตัดหัว หนูก็ยอมรับว่าหนูเครียดเพราะเป็นลูกจ้างเขาต้องทำยอดให้เขาให้ได้ เขาไม่ถึงกับจะตัดหัวหนูหรอก แต่ว่ามันจริงหรือคะที่เครียดแล้วจะถึงกับทำให้ผมหงอกได้ ถ้ามันจริง หากหนูหายเครียดแล้วหนูจะหายหงอกได้ไหมคะ

เคารพรักคุณหมอเหมือนญาติผู้ใหญ่

…………………………………………………………

ตอบครับ

1.. เรื่องเล่าที่ว่าพระนางแมรีอังตัวเน็ทพอถูกสั่งตัดหัวก็เกิดอาการผมหงอกเต็มหัวชั่วข้ามคืนก่อนถูกประหารนั้น ไม่เป็นความจริงหรอกครับ เพราะความจริงทางวิทยาศาสตร์การแพทย์คือเส้นผมที่งอกพ้นรูขนออกมาแล้วจะไม่เปลี่ยนสีดอก ไม่ว่าเวลาจะผ่านไปนานเท่าใด

2.. ถามว่าความเครียดทำให้ผมหงอกได้จริงไหม ตอบว่าจริงครับ ยิ่งนานก็ยิ่งมีงานวิจัยสนับสนุนเรื่องนี้มากขึ้น มาสมัยหลังนี้วงการแพทย์สามารถหั่นซอยเส้นผมได้จนบางเฉียบระดับ 1/20 มม. ทำให้ส่องกล้องดูปริมาณเม็ดสีของเส้นผมในช่วงเวลาต่างๆได้ง่ายขึ้น อย่างเช่นระยะบนรากผมยาว 1/20 มม.นี้ก็เทียบได้กับเวลาในชีวิตที่ผ่านไป 1 ชั่วโมงพอดี เมื่อไหร่เครียดแล้วช่วงนั้นเม็ดสีในรากผมเป็นอย่างไร งานวิจัยเดี๋ยวนี้ดูได้หมด ทำให้สรุปได้แน่ชัดว่าความเครียดเป็นต้นเหตุหนึ่งของการหงอก แน่นอนย่อมมีสาเหตุอื่นที่ไม่เกี่ยวกับความเครียดด้วย โดยเฉพาะอย่างยิ่ง “ความแก่” ซึ่งเป็นสาเหตุที่จริงแท้แน่นอนของการหงอกมาทุกยุคทุกสมัยไม่มีใครโต้แย้ง

3.. ถามว่าเมื่อเครียดแล้วผมหงอก พอหายเครียดแล้วจะหายหงอกได้ไหม เออ คำถามนี้ดีนะ แต่ก่อนไม่มีใครตอบคำถามนี้ได้หรอก แต่ไม่นานมานี้มีงานวิจัยที่ Columbia University เขาอาศัยกลุ่มคนจริงๆ ไม่ใช่หนูทดลอง ให้ทุกคนเขียนไดอารีบันทึกดีกรีของความเครียดในแต่ละสัปดาห์อย่างละเอียด แล้วถอนผมมาฝานซอยหั่นส่องดูเม็ดสีที่รากผม โดยใช้เครื่องฝานรุ่นใหม่ที่ทำให้เช็คเม็ดสีได้ทุกระยะ 1/20 มม. อย่างที่บอกแล้วว่าทุก 1/20 มม.บนรากผมเท่ากับ 1 ชั่วโมงในการใช้ชีวิต สิ่งที่เห็นก็คือเมื่อใดที่เครียด เม็ดสีก็ลดจำนวนลง แปลว่าหงอกมากขึ้น แต่สิ่งที่งานวิจัยนี้พบเป็นครั้งแรกคือเมื่อเครียดแล้วหายเครียด เม็ดสีที่จางลงก็กลับเพิ่มจำนวนขึ้น แปลว่าเมื่อหายเครียดแล้วก็หายหงอกได้ นี่พูดถึงกรณีที่หงอกจากเครียดนะ ไม่ใช่หงอกจากแก่ ดังนั้นให้คุณสบายใจได้ว่าหายเครียดเมื่อไหร่ก็หายหงอกได้

4.. อันนี้คุณไม่ได้ถามแต่ผมแถมให้ หงอกไม่หงอกไม่สำคัญเท่าเครียดไม่เครียด ทำอย่างไรจึงจะไม่เครียดนั่นคือหัวใจของการมีชีวิตอยู่เลยทีเดียว ให้คุณโฟกัสตรงนี้ดีกว่าอย่ามัวแต่ไปนับผมหงอก เพราะความเครียดก่อโรคได้ทุกโรคไม่เฉพาะทำให้ผมหงอก ความเครียดเกิดจากความคิด วางความคิดได้เมื่อใดก็หายเครียดเมื่อนั้น วิธีวางความคิดคุณต้องถอนความสนใจ (attention) ของคุณออกมาจากความคิด เอามาไว้กับลมหายใจหรือกับความรู้สึกบนผิวกายก็ได้ คือสนใจลมหายใจหรือสนใจความรู้สึกบนผิวกายแทนสนใจความคิด ควบคู่ไปกับการผ่อนคลายกล้ามเนื้อของร่างกายด้วย เริ่มด้วยการยิ้มที่มุมปากให้ได้ก่อนในการหายใจเข้าแต่ละครั้ง แล้วบอกให้กล้ามเนื้อทั้งร่างกายผ่อนคลายทุกครั้งที่หายใจออก หัดทำอย่างนี้บ่อยๆทั้งวันทุกวัน แล้วคุณก็จะหายจากการเป็นคนขี้เครียดได้

นพ.สันต์ ใจยอดศิลป์

บรรณานุกรม

1. Ayelet M Rosenberg, Shannon Rausser, Junting Ren, Eugene V Mosharov, Gabriel Sturm, R Todd Ogden, Purvi Patel, Rajesh Kumar Soni, Clay Lacefield, Desmond J Tobin, Ralf Paus, Martin Picard. Quantitative mapping of human hair greying and reversal in relation to life stress. eLife, 2021; 10 DOI: 10.7554/eLife.67437