ดิฉันรับประทานยาคุมชนิด 28 เม็ด ชนิดฮอร์โมนต่ำ ยี่ห้อ minidoz
ประกอบด้วย Gestodene 60 mcg และ Ethinylestradiol 15 mcg เป็นแบบฮอร์โมนเท่ากันทุกเม็ด
คือดิฉันเผลอทานยา ซ้ำซ้อน 2 เม็ดในวันเดียวกัน คือประมาณวันที่ 14 นับจากเม็ดแรก
พอยาชนิดที่เป็นฮอร์โมนหมดเม็ดสุดท้าย วันต่อมาดิฉันก็เอายาที่เป็นฮอร์โมนจากอีกแผงหนึ่งมาทานเพิ่มอีกหนึ่งวัน เพื่อให้ครบวัน
ปรากฏว่าวันถัดมา ( วันแรกที่จะเริ่มกินยาบำรุง ) ดิฉันเอาทิชชู่เช็ดดู มีลักษณะเหมือนประจำเดือน แต่ออกสีคคล้ำๆ ออกมาที่ช่องคลอด
อยากทราบว่ามีอะไรผิดปกติมั้ยคะ และเป็นไปได้มั้ยว่าประจำเดือนจะมาก่อนครบวัน

ขอบคุณมากค่ะ

ตอบครับ

ถามว่ามีอะไรผิดปกติไหม ตอบว่าไม่มีครับ

ถามว่าเป็นไปได้ไหมที่ประจำเดือนจะมาก่อนครบวัน ตอบว่าเป็นไปได้ครับ

ไหนๆก็ใช้ยาคุมแล้ว ควรจะรู้จักยาคุมให้ดีขึ้นในประเด็นต่อไปนี้นะ

ประเด็นที่ 1. พื้นฐานของเรื่องนี้มีสองประเด็น คือการตกไข่ และการมีประจำเดือน

(1) การตกไข่ (ovulation) เกิดจากเมื่อสมองรับรู้ว่าฮอร์โมนเพศ (เอสโตรเจนกับโปรเจสเตอโรน) ลดต่ำลงถึงขีดสุดช่วงมีประจำเดือน ก็จะปล่อยฮอร์โมนกระตุ้นไข่ (FSH) ออกมา ซึ่งจะไปกระตุ้นให้ไข่หนึ่งใบโตขึ้น ไข่ใบนี้เมื่อโตขึ้นก็จะผลิตฮอร์โมนเอสโตรเจนไปทำให้ผนังมดลูกหนาตัวเป็นการเตรียมพร้อมรับการตั้งครรภ์ พอไข่โตเต็มที่ระดับฮอร์โมนที่มันผลิตจะตกลงวูบหนึ่ง เป็นการส่งซิกให้สมองทราบว่าไข่โตดีแล้ว สมองจึงปล่อยฮอร์โมนอีกตัวหนึ่งชื่อ LH ออกมาทำให้ไข่ตกออกจากรังไข่

(2) การมีประจำเดือน (menstruation) เกิดจากรังไข่ได้เอารูโบ๋โจ๋ที่ไข่เคยอยู่เก่ามาสร้างเป็นโรงงาน (corpus luteum) ผลิตฮอร์โมนเพศเพื่อสร้างเยื่อบุมดลูกเตรียมตั้งครรภ์ต่อ ขณะเดียวกันก็คอยฟังข่าวว่าไข่ที่ตกไปแล้วได้พบกับอสุจิและฝังตัวที่มดลูกสำเร็จหรือไม่ ข่าวนั้นจะส่งมาโดยตัวอ่อน (embrio) ในรูปของฮอร์โมน HCG หากผ่านไปเจ็ดวันก็แล้วสิบวันก็แล้วยังไม่ได้รับข่าว ไข่ก็จะปิดโรงงาน หยุดสร้างฮอร์โมนเพศ เมื่อไม่มีฮอร์โมนเพศ เยื่อบุมดลูกก็หลุดลอกออกมาเป็นประจำเดือน

ประเด็นที่ 2. ยาคุม (pill) ไปทำอะไรกับระบบพื้นฐานนี้ ยาคุมให้ฮอร์โมนเพศระดับสูงต่อเนื่องไม่มีวูบๆวาบๆขึ้นๆลงๆ ทำให้สมองจับซิกไม่ได้ว่าไข่โตเต็มที่แล้วหรือยัง จึงไม่ปล่อย LH การตกไข่ก็ไม่เกิดขึ้น แต่ถ้ากินยาคุมแบบเผลอเบิ้ลสองเม็ดแล้ววันต่อมากินเม็ดเดียว หรือลืมกินเสียดื้อๆ ระดับฮอร์โมนเพศจะหล่นวูบลงมาหน่อยหนึ่ง ซึ่งอาจเป็นซิกให้สมองเข้าใจผิดว่าไข่โตเต็มที่แล้ว สมองก็อาจจะปล่อยฮอร์โมน LH ทำให้มีการตกไข่ ทำให้ตั้งครรภ์ได้ นี่เป็นเหตุผลว่าทำไมยาคุมจึงมีประสิทธิภาพเพียง 95% ไม่ถึง >99% อย่างการทำหมันหรือใส่ห่วง ก็เพราะการเผลอกินเบิ้ลหรือลืมกินนี่แหละ

ประเด็นที่ 3. ถ้าเผลอเบิ้ลยาคุม ควรหายาคุมของอีกแผงมากินแทนต่อให้ครบดีไหม ไม่ดีครับ ควรให้รอบเดือนนั้นจบไปตามยาที่มี จบสั้นกว่าปกติไปหนึ่งวันไม่เป็นไร เพราะมันไม่ใช่รอบจริงของร่างกายอยู่แล้ว เป็นรอบปลอมที่กำหนดด้วยยา การจบเร็วไปช้าไปไม่สำคัญ การหายามากินต่อมีโอกาสที่จะทำให้ระดับฮอร์โมนวูบวาบและมีเลือดออกแบบกระปริดกระปรอย (spotting) ได้

ประเด็นที่ 4. ถ้าลืมกินยาคุม ควรจะทำอย่างไร ตอบว่า ถ้าเผอิญช่วงนั้น (สองวันก่อนและสองวันหลังวันที่ลืม) มีเพศสัมพันธ์ ควรหันไปใช้วิธีกินยาคุมฉุกเฉิน ยาคุมฉุกเฉินออกฤทธิ์ในระยะการตกไข่ก่อนที่ไข่จะฝังตัว คือออกฤทธิ์ก่อนการตั้งครรภ์ ดังนั้นกำหนดเวลากินยาคุมฉุกเฉินจึงสำคัญ กล่าวคือโด้สแรกต้องกินภายใน 72 ชม.หลังมีเพศสัมพันธ์ โด้สที่สองหลังโด้สแรก 12 ชม. ถ้ากินช้ากว่านี้คือเกิดการตั้งครรภ์ขึ้นแล้ว ยานี้จะทำอะไรไม่ได้ ปกติยาคุมกำเนิดที่กินอยู่ประจำสามารถใช้เป็นยาคุมฉุกเฉินได้ โดยอ่านดูที่ฉลากว่ายี่ห้อที่ตนเองกินอยู่ หากจะใช้เป็นยาคุมฉุกเฉินต้องใช้โด้สละกี่เม็ด เช่น Eugynon ใช้ 2 เม็ด Microgynon ใช้ 3 เม็ด Trinodiol ใช้ 4 เม็ด ส่วนยา Minidoz ใช้เป็นยาคุมฉุกเฉินคงไม่ได้เพราะมีระดับ ethinyl estradiol เพียง 15 ไมโครกรัม ขณะที่ยาคุมฉุกเฉินนี้ปกติจะประกอบด้วย ethinyl estradiol อย่างน้อย 100 ไมโครกรัม รวมกับ levonorgestrel อีกอย่างน้อย 500 ไมโครกรัม ถ้ายาคุมของตัวเองใช้เป็นยาคุมฉุกเฉินไม่ได้ ให้ไปหาซื้อตามร้านขายยาได้เอง ไม่ต้องมีใบสั่งแพทย์ เมืองไทยมีขายสองยี่ห้อ ชื่อ Postinor กับ Madonna ที่ร้านวัตสัน หรือร้านบู้ท ก็มีขาย การใช้ยาคุมฉุกเฉินต้องเข้าใจว่ามันมีประสิทธิภาพ 75-85% เท่านั้นไม่มากเท่ายาคุมปกติซึ่งมีประสิทธิภาพ 95% ส่วนที่ลือกันว่ายาคุมฉุกเฉินจะทำให้ทารกพิการนั้นเป็นเรื่องเหลวไหล มันเป็นฮอร์โมนเพศธรรมดาๆนี่เอง ยังไม่เคยมีรายงานว่าทำให้ทารกในครรภ์พิการแม้แต่รายเดียว เมื่อจำเป็นต้องใช้ก็ใช้ไปเถอะ และใช้ไปแล้วก็ไม่ต้องมานั่งวิตกจริตว่าลูกจะพิการ หลังจากกินยาคุมฉุกเฉินไปแล้ว ให้หยุดยาคุมปกติ แล้วนั่งรอประจำเดือนมาอย่างเดียว ในระหว่างนี้ถ้าจะมีเซ็กซ์ควรคุมด้วยวิธีอื่นเช่น ถุงยางอนามัย ปกติหลังกินยาคุมฉุกเฉินประจำเดือนจะมาในเวลาไม่เกิน 7 วัน เมื่อประจำเดือนมาแล้วก็เริ่มต้นยาคุมแผงใหม่ได้

นพ.สันต์ ใจยอดศิลป์