สวัสดีค่ะอ.
รบกวนสอบถามอ.ค่ะ
พอดีมีเพื่อนมีประวัติเป็น strock ตอนนี้รักษาอาการหายเกือบ 100%ค่ะ แต่ผลตรวจเลือดพบว่ามีปัญหาเลือดแจ็งตัวเร็วกว่าปกติ จึงตรวจเลือดเพิ่ม หนูรบกวนถามอ.ค่ะว่าผลเลือดspecial serology Beta2 ผลเป็นpositiveค่ะ ได้ค่า 72ค่ะ รบกวนอ.ว่า beta2 คืออะไรหรือค่ะ
ขอบคุณมากๆค่ะ
ส่งจากสมาร์ทโฟน Samsung Galaxy ของฉัน

……………………………………………

ตอบครับ

     1. ที่คุณเรียกว่า Beta 2 มันมีชื่อเต็มว่า Beta-2 Glycoprotein 1 Antibodies เรียกกันย่อๆว่า Beta 2GP1Ab มันคือโมเลกุลภูมิคุ้มกันซึ่งจัดอยู่ในกลุ่มภูมิคุ้มกันที่ร่างกายสร้างขึ้นมาต่อต้านสารชนิดหนึ่งชื่อฟอสโฟไลปิด (aPL) ตัวสารฟอสโฟไลปิดนี้ก็ไม่ใช่ใครที่ไหน เป็นสารที่ร่างกายใช้เป็นส่วนประกอบของเยื่อบุผิวด้านในหลอดเลือด (endotheleum) ของเรานี่เอง ภูมิคุ้มกันตัวนี้จึงเป็นภูมิคุ้มกันทำลายตนเอง (autoantibody) ตัวหนึ่ง ซึ่งจะพบว่าเกิดขึ้นสูงกว่าปกติในคนเป็นโรคที่ชื่อ antiphospholipid syndrome (APS)

     2. พูดถึงโรค APS เพื่อความง่ายผมขอแปลเป็นไทยว่า “กลุ่มอาการภูมิคุ้มกันตัวเองทำลายฟอสโฟลิปิดของตัวเอง” ซึ่งมีนิยามทางการแพทย์ว่าคือภาวะที่มีอาการที่เกิดจากการก่อตัวของลิ่มเลือดขึ้นในหลอดเลือด (เช่นอัมพาต หัวใจวาย ลิ่มเลือดอุดตันหลอดเลือดในปอด หลอดเลือดดำอักเสบแบบมีลิ่มเลือดที่ขา เป็นต้น ) หรือมีความผิดปกติของการตั้งครรภ์ในลักษณะแท้งบุตร อย่างใดอย่างหนึ่ง โดยที่อาการหนึ่งในสองอย่างนี้ต้องพบร่วมกับการมีภูมิคุ้มกันทำลายฟอสโฟไลปิด (aPL) สูงผิดปกติ สาเหตุของโรคนี้เกิดจากอะไรไม่มีใครรู้ กลไกที่แอนตี้ฟอสโฟไลปิดไปทำให้เลือดแข็งตัวเร็วขึ้นได้อย่างไรวงการแพทย์ก็ยังไม่รู้ เมื่อแพทย์ยังไม่รู้ คุณก็อย่าไปรู้มันเลย

     3. ถามว่าเพื่อนของคุณนี้ ซึ่งมีลิ่มเลือดอุดหลอดเลือดในสมอง (stroke) เกิดขึ้นเรียบร้อยแล้วหนึ่งครั้ง บวกกับมีหลักฐานว่ามีภูมิคุ้มกันทำลายตัวเองชนิด aPL สูงผิดปกติ จะวินิจฉัยว่าเป็นโรค APS ได้ไหม ตอบว่า ได้สิครับ

     4. ถามว่าเพื่อนของคุณนี้จะต้องรักษากันอย่างไรต่อไป จะต้องกินยากันเลือดแข็งเช่นยาวาร์ฟารินหรือยาดาบิกาทรานไปตลอดชีวิตไหม ตอบว่าทุกวันนี้มาตรฐานที่ถือปฏิบัติกันทั่วไปยังไม่มี แต่แพทย์ส่วนใหญ่นิยมรักษาไปตามสามัญสำนึกว่าก็ในเมื่อมีหลักฐานว่าเป็นโรค APS ซึ่งทำให้ลิ่มเลือดก่อตัวง่ายแน่ชัดแล้ว และเคยเกิดลิ่มเลือดจนปางตายมาแล้ว ก็ควรจะให้กินยากันเลือดแข็งตลอดไป หมายความว่าตลอดชีวิต การทำเช่นนี้เป็นการฉลาดหรือการโง่ ยังไม่มีใครรู้ได้ จนกว่าจะมีข้อมูลมากกว่านี้ แต่ว่า ณ ขณะนี้ถ้าตัวผมเองเป็นคนไข้ ผมก็จะกินยา

     5. ถามว่าถ้าคนธรรมดาคนหนึ่งไปเจาะเลือดแล้วได้ค่า Beta 2GP1Ab สูงผิดปกติแต่ยังไม่เคยมีอาการจากลิ่มเลือดอุดหลอดเลือดมาก่อนเลย ควรจะกินยากันเลือดแข็งไปตลอดชีวิตด้วยไหม ตอบว่าไม่ควร เพราะงานวิจัยสนามที่ทดลองเอาคนธรรมดาทั่วไปมาเจาะเลือดดูค่า Beta 2GP1Ab พบว่าที่มีค่านี้สูงผิดปกติมีถึง 10% ทั้งๆที่ไม่มีใครป่วยเป็นโรคอะไรหรือมีอาการผิดปกติอะไร นี่เป็นตัวอย่างอันหนึ่งที่สอนว่าอยู่ดีๆอย่าเที่ยวซี้ซั้วไปเจาะเลือดดูนั่นดูนี่ เดี๋ยวจะถูกหมอให้การรักษาโดยไม่จำเป็น

     แต่ว่าทั้งหมดนี้มีข้อยกเว้นกรณีที่เป็นหญิงกำลังตั้งครรภ์ ซึ่งวิทยาลัยสูตินรีแพทย์อเมริกัน (ACOG) แนะนำว่าหญิงตั้งครรภ์ที่มี aPL สูงผิดปกติ ควรให้ยากันเลือดแข็งไปจนหลังคลอดบุตรได้ 6 สัปดาห์แล้วจึงค่อยหยุดยาได้

     6. คนที่เจาะเลือดได้ค่า Beta 2GP1Ab สูงอย่างเพื่อนของคุณนี้ ไม่ว่าจะมีอาการอะไรหรือไม่มีอาการอะไร ตั้งครรภ์หรือไม่ตั้งครรภ์ก็ตาม จะต้องลดปัจจัยเสี่ยงที่ทำให้เลือดแข็งตัวง่ายทุกปัััจจัยไปให้หมด คือ
     6.1 ถ้าเป็นผู้หญิงและกินยาคุมอยู่ ต้องเลิก
     6.2 ถ้าสูบบุหรี่อยู่ ต้องเลิก
     6.3 ถ้าเป็นความดันสูง หรือไขมันในเลือดสูง หรือเบาหวาน ต้องลงมือรักษาจริงจัง จริงจังนี้ผมหมายถึงการเปลี่ยนอาหารจากอาหารที่มีเนื้อสัตว์เป็นพื้นมาเป็นอาหารที่มีพืชเป็นพื้น (plant-based diet) เพราะหลักฐานวิจัยใหม่ๆบ่งชี้ว่าอาหารเป็นปฐมเหตุที่แท้จริงของโรคสามสหายวัฒนะคือ ความดัน ไขมัน เบาหวาน นี้

    7. กรณีเพื่อนของคุณนี้ผมพูดดักไว้ก่อน ว่าหากเธอเป็นโรคกระดูกบางหรือกระดูกพรุนแล้วหมอเขาจะให้วิตามินเค.รักษากระดูก อย่าทำเช่นนั้น ด้วยเหตุผลสองอย่าง คือ
     (1) วิตามินเค.ไม่ใช่ยารักษาโรคกระดูกพรุนที่เป็นที่ยอมรับกันทั่่วไป งานวิจัยทางญี่ปุ่นบอกว่าวิตามินเค.กินเสริมช่วยแก้กระดูกพรุนได้ แต่ทั่วโลกยังไม่ยอมรับ เพราะงานวิจัยที่บอกว่าวิตามินเค.ใช้ไม่ไ่ด้ผลก็มี เรียกว่าข้อมูลค้านกันอยู่ องค์การอาหารและยาสหรัฐ (FDA) ก็ยังไม่ยอมรับให้ใช้วิตามินเค.รักษาโรคกระดูกพรุน เพราะหลักฐานสนับสนุนยังไม่เพียงพอ
     (2) คนไข้ที่เป็นโรคที่จะต้องใช้ยาวาร์ฟาริน ห้ามกินวิตามินเค.เด็ดขาด ไม่ว่าเพื่อการใดๆทั้งสิ้น…จบข่าว

     อนึ่ง การจะลดอุบัติการณ์กระดูกหัก วิธีที่ได้ผลชัวร์ป้าดที่สุดคือการออกแดดให้ร่างกายได้รับวิตามินดี.พอเพียง ควบกับการออกกำลังกาย ที่เน้นการฝึกความแข็งแรงของกล้ามเนื้อ (strength training) และการเสริมการทรงตัว (balance exercise)

นพ.สันต์ ใจยอดศิลป์

บรรณานุกรม

1. Committee on Practice Bulletins—Obstetrics, American College of Obstetricians and Gynecologists. Practice Bulletin No. 132: Antiphospholipid syndrome. Obstet Gynecol. 2012 Dec. 120 (6):1514-21.
2. National Institutes of Health. Osteoporosis prevention, diagnosis, and therapy. NIH consensus statement 2000;17:1-45. [PubMed abstract]
3. Chan R, Leung J, Woo J. No association between dietary vitamin K intake and fracture risk in chinese community-dwelling older men and women: a prospective study. Calcif Tissue Int 2012;90:396-403.