สวัสดีครับอาจารย์  ตอนนี้คอบครัวผมติดเชื้อโควิดกันหมด มีด้วยกัน4คน  ผมภรรยา แม่ยาย และลูก 1เดือน26วัน ตอนนี้ภรรยาให้นมลูก ถ้ากินฟ้าทะลายโจร ยังให้นมลูกได้หรือเปล่าครับ 

ขอรบกวนตอนกลับด่วนด้วยนะครับ

…………………………………………………………….

ตอบครับ

ปกติผมจะไม่ตอบจดหมายที่จะเอาด่วนเอาเร็วเพราะผมเป็นคนหวานเย็น พอมีใครมาเร่งอะไรแล้วจะเกิดอาการเหน็บกินขยับทำอะไรไม่ได้ แต่ระยะนี้มีจดหมายแบบนี้เกี่ยวกับโรคโควิดเข้ามาเยอะมากทุกประเด็น รวมทั้งประเด็นผลข้างเคียงและข้อพึงระวังในการกินฟ้าทะลายโจรกับการให้นมบุตรนี้ด้วย จึงถือโอกาสรวบตอบเสียในวันนี้

ก่อนตอบท่านผู้อ่านต้องเข้าใจนะว่าผมเป็นแพทย์แผนปัจจุบัน ไม่มีความรู้ในแพทย์แผนจีนหรือแพทย์แผนไทยเลย ดังนั้นการตอบจะตอบเฉพาะสิ่งที่ผมรู้ ซึ่งก็คือสิ่งที่วิทยาศาสตร์การแพทย์ได้ทำวิจัยไว้ นอกเหนือจากนั้นตอบให้ไม่ได้ เพราะไม่รู้ และคำตอบของผมก็อาจไม่เหมือนหลักวิชาแพทย์แผนไทยหรือแผนจีน เพราะมันคนละหลัก หลักใครก็หลักมัน โอเค.นะครับ

ฟ้าทะลายโจรและแอนโดรกราฟโฟไลด์ซึ่งเป็นโมเลกุลเด่นของมันนั้น มีงานวิจัยทำไว้แยะก็จริง คือตีพิมพ์ไว้แล้วประมาณกว่า 600 เปเปอร์ แยกสารออกมาได้แล้วอย่างน้อย 344 ตัว แต่เกือบทั้งหมดเป็นหลักฐานชั้นต่ำ คือเป็นหลักฐานในสัตว์ทดลองหรืออย่างดีก็ในเซลคนที่เอาออกมาใส่จานเพาะเลี้ยงในห้องทดลอง ที่จะเป็นหลักฐานวิจัยติดตามผลการใช้ยาในคนจริงๆนั้นมีเท่าที่ผมตามได้ 33 เปเปอร์แค่นั้นเอง (ไม่นับงานวิจัยใช้ฟ้าทะลายโจรรักษาโควิดของไทยอีก 3 เปเปอร์ที่รอการตีพิมพ์) ในจำนวนนี้ ไม่มีเปเปอร์ไหนเจาะจงดูผลข้างเคียงของฟ้าทะลายโจรหรือแอนโดรกราฟโฟไลด์เลย มีแต่เอ่ยถึงแบบเลียบๆเคียงจากการตั้งสมมุติฐานหรือตั้งข้อสังเกตโดยไม่มีการประเมินผลเชิงสถิติในประเด็นผลข้างเคียงอย่างจริงจัง ดังนั้นจะเห็นว่าคำถามของคุณนี้ผมตอบแทบไม่ได้เลย แต่ก็จะพยายามตอบให้เท่าที่หลักฐานมี

ประเด็นที่ 1. หลักฐานว่าฟ้าทะลายโจรมีอันตรายอะไรต่อทารกในครรภ์ยังไม่มีแต่ไม่ควรเสี่ยง

ช่วงสามเดือนของการตั้งครรภ์เป็นช่วงที่ทารกในครรภ์กำลังก่อร่างสร้างอวัยวะ เป็นช่วงที่อ่อนไหวต่อสารนอกร่างกายที่มีผลต่อการแบ่งตัวของเซล วงการแพทย์ได้เรียนรู้ผลร้ายของความเซ่อซ่าให้หญิงมีครรภ์กินยาใหม่ๆโดยไม่ระมัดระวังจากกรณียาแก้อาเจียนชื่อทาลิโดไมด์ งานนั้นทำให้เด็กทารกเกิดมาพิการถึงสามหมื่นกว่าคน นับตั้งแต่นั้นมาวงการแพทย์ก็แทบจะถือเป็นกฎว่าจะไม่ให้หญิงมีครรภ์กินโมเลกุลแปลกปลอมนอกร่างกายที่ยังไม่เคยทำวิจัยความปลอดภัยในหญิงมีครรภ์มาก่อน ยาที่ผ่านการทำวิจัยแบบนี้แล้วเรียกว่ายา category A คือหญิงมีครรภ์กินได้ แต่ว่าสมัยนี้ยาใหม่ที่ไหนจะมีโอกาสได้ทำวิจัยในหญิงมีครรภ์ละครับ ยกเว้นเป็นสารที่ร่างกายผลิตขึ้นเองอยู่แล้วเช่นฮอร์โมนหรือเป็นสารอาหารปกติที่คนกินกันมาช้านานแล้ว ยาใหม่ทุกชนิดนอกจากนี้จึงถือเป็นยาต้องห้ามในหญิงมีครรภ์ทั้งสิ้นไป โดยเฉพาะอย่างยิ่งยาที่มีฤทธิ์ต้านเอ็นไซม์ที่ใช้ในการก๊อปปี้รหัสพันธ์กรรมเช่นยาต้านไวรัสเป็นต้น ฟ้าทะลายโจรก็มีผลวิจัยว่ามีฤทธิ์เป็นยาต้านไวรัสด้วยจึงถูกห้ามไม่ให้ใช้ในหญิงมีครรภ์ด้วย แม้ว่าหลักฐานวิจัยที่ในคนระดับ cohort จะยังไม่มี แต่ก็ต้องห้ามไว้ก่อน เพราะกลัวจะแจ๊คพ็อตเหมือนยาทาลิโดไมด์ ข้อห้ามนี้แม้จะยังไม่มีหลักฐานผมก็เห็นด้วยอย่างไม่มีข้อโต้แย้งเพราะด้านความเสี่ยงคือการได้ทารกพิการนั้นมันมากกว่าประโยชน์ใดๆที่จะได้จากยา

ประเด็นที่ 2. ไม่มีหลักฐานในคนว่าฟ้าทะลายโจรมีอันตรายต่อหญิงให้นมและต่อบุตรที่กินนม

ยังไม่งานวิจัยในคนแม้แต่ชิ้นเดียวในประเด็นฟ้าทะลายโจรและแอนโดรกราฟโฟไลด์ว่าจะมีผลต่อหญิงให้นมบุตรและบุตรที่กินนมเลย คือดีหรือไม่ดียังไม่รู้ การตั้งข้อห้ามไม่ให้ใช้ฟ้าทะลายโจรในขณะให้นมบุตรเป็นการตั้งข้อห้ามแบบคาดเดา (extrapolation) หรือพูดแบบบ้านๆว่าแบบกลอนพาไป คือไหนๆก็ห้ามในหญิงมีครรภ์แล้วก็ห้ามในหญิงให้นมบุตรด้วยซะเลย แบบว่าเพลย์เซฟไว้ก่อน ซึ่งเป็นข้อห้ามที่ตัวผมเองไม่เห็นด้วย เพราะความเสี่ยงมีหรือไม่มียังไม่รู้ และถ้ามีก็ไม่ได้เป็นความเสี่ยงที่ซีเรียสซึ่งเป็นกรณีที่แตกต่างจากกรณีหญิงตั้งครรภ์เพราะการได้ลูกพิการเป็นความเสี่ยงที่ซีเรียส ขณะที่ด้านประโยชน์นั้นบางครั้งมีมากกว่าความเสี่ยงแยะ ยกตัวอย่างเช่นกรณีภรรยาของคุณนี้เป็นต้น ประโยชน์ของฟ้าทะลายโจรมีมากเห็นๆเพราะติดโควิดกันแล้วทั้งบ้านแล้วเธอจะรอดไปได้อย่างไร แค่ประโยชน์ที่ทำให้เธอสบายใจก็คุ้มแล้ว ด้านความเสี่ยงอย่างมากก็ประมาณว่าทำให้น้ำนมขมหรือน้ำนมแห้ง (สารที่ออกฤทธิ์ทำลายเซลได้อย่างฟ้าทะลายโจรนี้อาจทำให้การผลิตสารคัดหลั่งของเซลเช่น น้ำนม น้ำอสุจิ ลดลง) การจะกินหรือไม่กินจึงควรใช้ดุลพินิจชั่งน้ำหนักประโยชน์และความเสี่ยงเป็นรายๆไป ไม่ใช่ห้ามแบบรูดมหาราช

ถ้าผมเป็นภรรยาคุณ ผมจะกินฟ้าทะลายโจร แต่ถ้าผมเป็นคนอื่นที่ให้นมบุตรอยู่โดยความเสี่ยงเป็นโควิดไม่มาก เช่นไม่มีอาการผิดปกติ ไม่ได้สัมผัสใกล้ชิดคนเป็นโรค ผมก็จะไม่กิน

นพ.สันต์ ใจยอดศิลป์